به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، اما سوالی که در این بین ذهن فعالان اقتصادی را به خود مشغول می کند، این است که بورس ها ایران چه جایگاهی در فدراسیون جهانی بورس ها دارند؟ چرا که در حال حاضر 4 بورس به نام های بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی در کشور به صورت مستقل و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار به فعالیت مشغول می باشند. با سابقه ترین این بورس ها، بورس اوراق بهادار است که از سال 1374 به عضویت فدراسیون جهانی بورس ها درآمده بود. اما متاسفانه به دلیل تحریم های ظالمانه ای که توسط آمریکا بر کشور تحمیل شد، عضویت بورس اوراق بهادار در فدراسیون مذکور لغو شد.
در خصوص مابقی بورس ها نیز به دلیل سابقه کوتاهی که این بورس ها داشته و شروع تحریم ها بر علیه ایران از سال 90 و 91، متاسفانه زمان کافی برای عضویت بورس کالا و فرابورس در فدراسیون جهانی بورس ها فراهم نبود. اما خوشبختانه این دو بورس در سال 95 و با تلاش های متعددی که متولیان این دو حوزه انجام دادند، به عضویت وابسته فدراسیون جهانی بورس ها درآمدند. شایان ذکر است برای عضویت دایم در فدراسیون بایستی در ابتدا بورس مد نظر به عنوان عضو وابسته پذیرفته شود و پس از آن به عضویت دایم درآید. به عبارتی لازمه عضویت دایم در فدراسیون جهانی بورس ها، عضویت وابسه است. هر چند عضو وابسته حق رای ندارد، اما پیش نیاز عضویت دایم در فدراسیون است.
لازم به ذکر است بورس اوراق بهادار تهران نیز در سال 95 به عنوان عضو وابسته در فدراسیون جهانی بورس ها پذیرفته شد تا خروج ناعادلانه از این فدراسیون در اوایل دهه 90 را جبران کند. خوشبختانه عضویت سه بورس از چهار بورسی که در بازار سرمایه کشور مشغول فعالیت هستند به عنوان عضو وابسته در فدراسیون جهانی بورس ها می تواند نقطه عطفیدر مسیر جهانی شدن بورس های فعال در کشور باشد.
اما در خصوص بورس انرژی لازم به ذکر است که ماهیت این بورس در دنیا شناخته شده نیست. به طوری که در اکثر بورس های دنیا بورس انرژی در دل بورس کالا قرار داشته و تماما به عنوان بورس کالا شناخته می شود. زیرا ماهیت فعالیت هر دو بورس یکی است و دلیلی برای تفکیک این دو بورس وجود ندارد. لذا عضویت این بورس در فدراسیون جهانی اندکی با ابهام مواجه بوده و از سوی دیگر با توجه به تازه تاسیس بودن این بورس و پایین بودن ارزش معاملات آن در مقایسه با سایر بورسها، برای عضویت آن در فدراسیون اندکی زود است.
زمانی که بورس انرژی از دل بورس کالا خارج شده و به صورت مستقل فعالیت نمود، تنها توجیه برای این نوع عملکرد، عرضه نفت خام در این بورس است. زیرا فرآیند عرضه نفت خام در بورس انرژی امری خاص و همراه با مشکلات خاص خودش است که سازمان یا نهادی جدا را برای اجرا می طلبد. این نهاد در حال حاضر بورس انرژی می باشد که متاسفانه تاکنون اقدامی عملی در راستای عرضه نفت خام در بورس انرژی صورت نگرفته است. تنها یکبار این مهم در سال 94 صورت گرفت و به دلیل لحاظ 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده بر قیمت آن، عملا هیچ خریداری در صحنه حضور پیدا نکرد و عرضه نفت خام به عنوان طرحی شکست خورده در محافل معرفی شد. ازدیرباز گفته می شود که اگر عزمی برای انجام کاری وجود ندارد، آن کار را به صورت غلط انجام دهید تا بواسطه نادست انجام شدنش، برای همیشه از اذهان پاک شود. عرضه نفت خام نیز از این قانون تبعیت کرد.
عضویت وابسته در فدراسیون جهانی بورس ها مزایایی برای بورس ها کشور دارد که در ادامه ذکر شده است. یکی از مزایای عضویت در فدراسیون، حضور در تمامی اجلاس ها، مجامع و نشست های عمومی و تخصصی فدراسیون جهانی بورس ها است. این فدراسیون با در اختیار داشتن اعضای بزرگ در سطح دنیا فضای بسیار مناسبی را برای تبادل نظرات و انتقال دانش و تجربه بین اعضا را فراهم نموده و مسیر جهانی شدن را برای بورس های عضو فراهم می کند. قطعا شرکت در جلسات فدراسیون حتی بدون حق رای می تواند نگاه متولیان بازار سرمایه را به نگاه سردمداران این حوزه در جهان نزدیکتر کرده و منجر به ایجاد نوآوری در بازار سرمایه شود.
از دیگر اقداماتی که در این فدراسیون صورت می گیرد، برگزاری کارگاه های آموزشی، کنفرانس های تخصصی، کمیته های کاری است که بورس های ایران با شرکت در این دوره ها که در سطح عالی برگزار می گردد، می توانند به سطح دانش بین المللی خود افزوده و مسیر توسعه و پیشرفت را با سرعت بیشتری طی کنند.
فدراسیون جهانی بورس ها حدود 67 عضو دایم دارد که به سه زیر گروه آمریکا، آسیا و اقیانوسیه و اروپا، خاورمیانه و آفریقا تقسیم می شود. از جمله بورسهای بزرگ آسیایی که عضو فدراسیون جهانی بورس ها هستند می توان به بورس ژاپن، بورس هنگ کنگ، بورس شانگهای و بورس شنژن اشاره نمود.
به طور کلی میزان سرمایه ثبت شده توسط شرکتهایی که به واسطه حضور بورس کشورشان در فدراسیون جهانی بورس ها، در این بورس حضور دارند، در پایان سال 2016برابر با 67 تریلیون دلار می باشد که همین میزان سرمایه اهمیت عضویت در این فدراسیون را بیش از پیش مشخص می کند.
ارزش سرمایه بورس های قاره آمریکا که در این فدراسیون عضو هستند برابر با 30 تریلیون دلار است که 44 درصد از کل سرمایه شرکتهای موجود در فدراسیون را تشکیل می دهد. بعد از آن ارزش سرمایه بورس های آسیا و اقیانوسیه با 24 تریلیون دلار و 35 درصد کل سرمایه فدراسیون رتبه دوم را از آن خود کرده است. بورس های اروپا، خاورمیانه و آفریقا نیز با ارزش سرمایه 12 تریلیون دلار و 19 درصد از ارزش کل سرمایه فدراسیون در رتبه سوم قرار دارد.
اما نکته جالب در بین بورس های ثبت شده از منظر سرمایه، بورس سهام نیویرک است. این بورس با سرمایه ثبت شده شرکتهای موجود در آن که بالغ بر 20 تریلیون دلار می باشد، توجه فعالان بازارهای مالی را به خود جلب می کند. به بیان دیگر حدود 30 درصد از سرمایه ثبت شده شرکتها در فدراسیون به بورس نیویورک اختصاص دارد. عدد اعلام شده از عمق بسیار زیاد بورس نیویورک حکایت دارد. افرادی که در بازار سهام کشور فعال بوده و اقدام به خرید و فروش می کنند، به خوبی دریافته اند که که عمق بازار از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. بازاری که توسعه نیافته باشد و از عمق لازم برخوردار نباشد، در روندهای صعودی و نزولی و حتی در دوران رکود بازار را با مشکلات مهمی مواجه می کند که تنها راه حل آن تعمیق بازار است. بازاری که عمیق نباشد به راحتی با ورود و یا خروج نقدینگی توسط شرکتهای بزرگ، تاثیر گرفته و سهامدار خرد را با مشکل مواجه می کند. 20 تریلیون دلار رقم بسیار بزرگی است.
با توجه به آنکه در کشورهای توسعه یافته، تقریبا تمام شرکتهای فعال در اقتصاد، وارد بازار سرمایه شده و سهامشان در یکی از بورس ها پذیرش می شود، لذا اندازه بورس های کشورهای مذکور بزرگ بوده و از عمق بالایی برخوردار است. لذا اگر در داخل کشور بتوان به گونه ای عمال نمود که بخش های موجود در بالادستی صنایع نفت و گاز وارد بورس شده و به صورت سهامی عام رفتار کنند، قطعا اندازه بورس تهران نیز قابل قیاس با بورس های دنیا بوده و می تواند حرفهای زیادی برای گفتن داشته باشد. در آن صورت شاهد تعمیق بازار نیز خواهیم بود. اما آنچه در حال حاضر به روشنی قابل درک است این موضوع است که بسیاری از شرکتهای بزرگ در اقتصاد کشور رغبتی برای ورود به بازار سرمایه نداشته و متولیان اقتصاد کشور و بازار سرمایه بایستی برای این مهم برنامه ریزی نموده و مسیری برای ورود شرکتهای نامدار و بزرگ در سطح کشور و منطقه به بازار سرمایه ارائه نمایند.
این اتفاق می تواند نقطه عطفی برای حرکت به سوی شفافیت و جهانی شدن باشد.
محمود احترامی، کارشناس شرکت بین المللی آلپاری