به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، در روزهایی که پس از گذشت دو سال از به فرجام رسیدن برجام، همچنان ورود سرمایه‌گذاران خارجی به ایران، بسیار آرام و لاک‌پشتی پیش می‌رود، سخنرانی رئیس جمهور آمریکا توانست فضای بین‌المللی را غبارآلود کند. در واقع ترامپ با علم به اینکه توان برهم زدن برجام را ندارد، با هدف کند کردن روند رو به جلوی اقتصاد ایران در جذب سرمایه‌گذاران خارجی مواضع ضد ایرانی خود را اعلام کرد و این در حالی است که کشورهای اروپایی با استمرار در حمایت از ایران و برجام، پاسخ آمریکا را دادند.
با این اوصاف آیا هنوز می‌توان به ورود سرمایه‌گذار خارجی به بازار ایران امیدوار بود؟ بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که ایران به شرایط پیش از برجام باز نخواهد گشت؛ اما در این بین گروهی دیگر از فعالان اقتصادی نیز نقش آمریکا در توافقات بین‌المللی را پررنگ دانسته و نگران آینده حضور سرمایه‌گذار خارجی در ایران هستند. بر این اساس به سراغ علی صادقین مدرس دانشگاه و اقتصاددان رفته‌ایم تا نظر وی را در خصوص نقش ورود سرمایه‌گذاران خارجی در پیشرفت اقتصاد ایران جویا شویم.

پس از صحبت‌های ترامپ و تهدیدهای وی برای برهم زدن برجام شاهد حمایت شرکت‌های اروپایی از سرمایه‌گذاری در ایران بودیم. به نظر شما علت این حمایت چیست؟ و مزیت ایران برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی را در چه می‌دانید؟
بعد از مدت‌ها گمانه‌زنی رسانه‌ها درباره رویکرد آمریکا نسبت به برجام، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا طی سخنانی از تأیید دوباره پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش خودداری کرد. رئیس‌جمهور آمریکا در حالی وضعیت پایبندی ایران به تعهداتش را به کنگره منفی اعلام کرد که او عملاً در اجرای گزینه خروج از برجام و دلایل آن، توجیه موجهی ارائه نکرده است.
پیش از این ترامپ در جریان مبارزات انتخاباتی سال گذشته آمریکا، پذیرش برجام از سوی اوباما رئیس‌جمهوری سابق را مورد حملات شدید قرار داده بود. موضعی که کمی بعد با فشار بین‌المللی و پی بردن به عواقب کناره‌گیری یک‌جانبه کشورش از آن، تعدیل شد و گزینه تکرار مذاکره، جایگزین شد.
نکته مهم این است که برجام یک قرارداد چند‌جانبه بین‌المللی زیر نظر سازمان ملل متحد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و یک کشور به تنهایی نمی‌تواند آن را به هم بزند. موضع ترامپ از نظر انتظارات منفی برای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران و ایجاد فضای تهدید تا حدودی می‌تواند اثرات منفی داشته باشد و البته نیاز به وقوع اتفاقات آینده در جامعه آمریکا و شرکای خارجی آن دارد.
با این حال موضع ابتدایی بسیاری از کشورهای جهان و به ویژه کشورهای اروپایی مخالفت با خروج از این تعهد بین‌المللی است. در طول ماه‌های گذشته، امضای قرارداد مالی میان یک بانک اتریشی با 14 بانک ایرانی برای گشایش خط اعتباری یک میلیارد یورویی، توافق مالی با دانمارک با رقم 500 میلیون یورویی، همکاری بانک فرانسوی برای تامین مالی پروژه‌های آن کشور در ایران، خبر تاسیس یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های خورشیدی با مشارکت انگلیس و نیز قراردادهای اقتصادی در حوزه خودرو و انرژی با شرکت‌های معتبر همچون رنو، پژو، توتال و انعقاد احداث نیروگاه خورشیدی با کشور نروژ همگی نشان دهنده مخالفت اروپایی¬ها و جامعه بین‌المللی با این نوع تصمیم گیری یک‌جانبه دولت آمریکا است.
دلیل این امر را می‌توان در مزیت‌ها و پتانسیل‌های اقتصاد ایران در سطح داخلی، منطقه‌ای و تعهد حقوقی بین‌المللی دانست. بخش‌های بزرگی از اقتصاد ایران به ویژه در حوزه های کامودیتی همچون صنایع بالادستی و پائین دستی انرژی، معادن و فلزات اساسی، خودرو و حمل و نقل همگی دارای مزیت نسبی و رقابتی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و جذابیت سرمایه‌گذاری را بیش از پیش برای جهانیان نمایان می‌کند.

در صحبت‌هایتان به حضور شرکت‌های خارجی اشاره کردید؛ نقش سرمایه‌گذاران خارجی را در پیشرفت اقتصاد ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به درهم تنیدگی اقتصاد بین‌المللی و نیز اثرات مرتبط با سرایت تلاطم بین بازارهای مختلف کالایی و مالی بین کشورها، اقتصاد ایران نیز دستخوش تحولات در بازارهای بین‌المللی است. به خصوص اینکه بخش‌های پر پتانسیل اقتصاد داخلی که سهم بالایی را از تولید ناخالص به خود اختصاص داده‌اند، تابعی از نوسانات خارجی بوده و متغیرهایی برون‌زا در اقتصاد ایران هستند.
بنابراین، تعامل و رصد اقتصاد در سطح بین‌المللی از ضروریات اصلی امروز اقتصاد داخلی است. در این بین، سرمایه‌گذاری مستقیم و غیر مستقیم خارجی و ورود آن به کشور یکی از دلایل مهم برای تسریع در رشد اقتصادی و اصلاح محیط کسب و کار تلقی می‌شود. افزون بر این، با ورود سرمایه‌های خارجی، شاهد کاهش هزینه تمام شده محصولات، بهبود تکنولوژی در فرآیند تولید، تامین مالی پروژه‌های مزیت‌دار، اصلاح فضای کسب‌وکار و بهبود سیستم مدیریت خواهیم بود. از آنجا که رشد اقتصادی 8 درصدی اولویت اصلی امروز اقتصاد ایران در دستیابی به اهداف سند چشم انداز تلقی می¬شود، برای دسترسی به این رشد ناگریز به جذب سرمایه‌های خارجی به داخل هستیم.

پس از برجام انتظارها برای ورود سرمایه‌گذار خارجی بسیار بالا رفت، اما این انتظارات برآورده نشده است. موانع حضور سرمایه‌گذار خارجی در ایران را در چه مواردی می‌دانید؟
محقق نشدن انتظارات برای ورود حجم قابل توجه سرمایه‌های خارجی پس از برجام را می‌توان با سه دلیل اصلی توجیه کرد. دلیل اول، تغییر رویکرد آمریکا و ندادن تعهد کامل این کشور در اجرای مفاد برجام و منافع اقتصادی آن است که خود تا حدودی ریسک سرمایه گذاری بین‌المللی را از سوی شرکای اروپایی و آسیایی افزایش داده است.
همچنین ترس از تکرار جریمه‌های سنگین طی سال‌های تحریم، سرمایه‌گذاران خارجی را برای سرمایه‌گذاری در ایران ریسک گریز کرده است. اما دو دلیل بعدی را می‌توان مرتبط با ساختار و فضای داخلی دانست.
افزون بر این، فضای بسیار پر‌هزینه کسب و کار در ایران، شفافیت اندک اطلاعات، بازارهای مالی ناکارآمد، رویه‌ها و قوانین سرمایه‌گذاری دست‌وپاگیر و ضعف زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همگی از عوامل اصلی ورود کم رنگ سرمایه‌های خارجی به کشور هستند.
همچنین نبود ثبات در شاخص‌های اقتصاد کلان از نظر شاخص‌های پولی و مالی طی دهه‌های گذشته، در قالب نوسانات نرخ ارز، تورم، رشد اقتصادی، تغییرات سیستم مدیریت اقتصادی و... از مهم‌ترین این موارد هستند. از سوی دیگر، ضعف در اجرای استانداردهای مالی بین‌المللی مانند شاخص‌های حوزه بازار پول (به ویژه شاخص‌های بانکی همچون کفایت سرمایه)، عدم رعایت استانداردهای حسابرسی و گزارش‌نویسی مالی و... از دیگر موانع ورود سرمایه به کشور هستند.

طی سال‌های اخیر تلاش بر این بوده است که در نمایشگاه‌های ایرانی به خصوص نمایشگاه‌های مربوط به بازار سرمایه، حضور شرکت‌های خارجی تقویت شود. نقش برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی را در جذب سرمایه‌گذار خارجی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار سرمایه ایران و پتانسیل های آن نیازمند معرفی به سرمایه¬گذاران است، اما عملکرد بورس هر کشور را می‌توان تابعی از شرایط اقتصاد کلان و فضای کسب ‌و کار در آن کشور دانست. به عبارت دیگر، وجود سیاست‌های معرفی بازار مالی به سرمایه گذاران همچون برگزاری نمایشگاه‌ها مفید است، اما تا زمانی که ریسک سیاسی و مالی در سطح بین‌الملل کاهش پیدا نکند، فضای کسب‌وکار اصلاح و ثبات در شاخص‌های کلان پدیدار نشود، ورود سرمایه‌های خارجی به میزانی که نقش معنی‌داری در رشد و توسعه اقتصادی داشته باشد، مهیا نمی‌شود.

دولت دوازدهم تاکید بسیاری بر ورود سرمایه‌گذار خارجی به اقتصاد ایران دارد، با این اوصاف طرح‌های دولت برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی چیست؟
از جمله اقدامات دولت در راستای جذب سرمایه‌های خارجی می‌توان به بهبود فضای کسب‌وکار و رتبه کشور در سطح بین‌المللی، تنش‌زدایی در روابط خارجی، تدوین استانداردهای قراردادهای حوزه انرژی از سوی وزارت نفت، تلاش در راستای بهبود سیستم مالی و رعایت استانداردهای آن، رایزنی برای توسعه تجارت با شرکای آسیایی و اروپایی، اهتمام ویژه برای توسعه مناطق آزاد، تلاش جهت ایجاد فضای جذب سرمایه در بخش‌های دارای پتانسیل و مزیت‌دار و کنترل و ثبات در شاخص‌های اقتصاد کلان به خصوص در حوزه انضباط مالی و کنترل تورم اشاره کرد. اگرچه این مسیر نیازمند مشارکت گسترده‌تر بخش خصوصی و اصلاح نهادها است.