به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس در ترسیم دورنمای صنعت پتروشیمی در برنامه ششم توسعه اعلام کرد شناخت نقاط قوت و ضعف صنعت پتروشیمی کشور می‌تواند راهگشای عملکرد بهتر و تدوین برنامه‌های موثرتر در این صنعت باشد.

نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود اقدامات مثبت و دستاوردهای قابل توجه در صنعت پتروشیمی کشور هنوز نقاط ضعفی وجود دارد که باید برای رفع آنها و تحقق مطلوب اهداف اسناد و قوانین مرتبط با این صنعت تدابیری اندیشیده شود.

سیاست‌ها و قوانین مرتبط با صنعت پتروشیمی کشور بر نقش این صنعت در افزایش ارزش افزوده زنجیره صنعت نفت و گاز ، مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز، تولید و صادرات محصولات نهایی پتروشیمی تاکید دارند. اما رویکردهای ناصحیح از جمله خلاصه شدن برنامه‌های توسعه صنعت پتروشیمی به تعریف و اجرای طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی، فقدان استراتژی توسعه صنعتی پتروشیمی ، مشکلات ناشی از خصوصی‌‌سازی در صنعت پتروشمی کشور، انتخاب نامناسب طرح‌ها و مکانیابی نادرست، ارزان بودن قیمت گاز و عدم تسری تخفیف‌ها در طول زنجیره‌، غالب بودن الگوی بهره‌برداری از منابع و انتخاب گزینه تولید محصولات با ارزش افزوده پایین و در حجم زیاد، تضعیف نقش رگولاتوری و تنظیم‌گری شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان سازمان توسعه‌ای، مسبب توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی در کشور شده است.

با توجه به ویژگی‌های صنایع بالادستی پتروشیمی از جمله سرمایه‌بری زیاد و اشتغال‌زایی کم ، آب بری زیاد ، نیاز به واردات و خرید تکنولوژی و ارزش افزوده کم در قانون برنامه پنجم توسعه کشور گسترش زنجیره ارزش از طریق توسعه صنایع میانی مورد توجه قرار گرفت، اما به دلیل برداشت‌های اشتباه از متن قانون و مشخص نبودن متولی اجرای آن، عملکرد مثبتی تاکنون دربر نداشته است.

همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی دیگر اعلام کرد به‌رغم سرمایه‌گذاری ده‌ها میلیارد دلاری در صنعت پتروشیمی برای تبدیل نفت و گاز به محصولات با ارزش افزوده بالاتر، ارزش افزوده این صنعت سالانه از 4 میلیارد دلار تجاوز نکرده است.

بررسی روند صادرات محصولات پتروشیمی حاکی از آن است که بیش از 65 درصد محصولات صادراتی پتروشیمی کشور را محصولات پایه شیمیایی و سوخت تشکیل می‌دهد، در حالی که بسیاری از محصولات این دو گروه می‌توانند به عنوان ماده اولیه صنایع میانی و پایین دستی صنعت پتروشیمی کشور مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال در جدول زیر مقدار و ارزش صادرات و واردات محصولات عمده پتروشیمی و کالاهای ساخته شده از آنها در سال 93 ارائه شده است.

همانطور که آمار جدول بالا نشان می‌دهد در سال 93 بیش از 10 میلیون تن محصول عمده پتروشیمی صادر و حدود 1.4 میلیون تن محصول وارد شده است. ارزش هر تن محصولات صادراتی حدود 944 دلار و ارزش هر تن محصول وارداتی 2823 دلار است. این ارقام حاکی از آن است که ارزش افزوده محصولات صادراتی کشور نسبت به محصولات وارداتی کمتر بوده است.

نکته مهم دیگر تراز منفی ارزشی گروه‌های مواد شیمیایی میانی، نشان از عدم توسعه این صنایع در کشور و تراز منفی مصنوعات پلیمری موید این موضوع است که به دلیل عدم توسعه صنایع میانی در کشور، مواد اولیه مورد نیاز صنایع پایین‌دستی و نهایی به لحاظ کمی و کیفی در حد مطلوب تولید نمی‌شود،لذا بجای ساخت این محصولات در کشور و استفاده از مزایای اشتغال‌زایی، ایجاد ارزش افزوده و صرفه‌جویی ارزی، محصولاتی با فناوری پایین به کشور وارد می‌شود.

این موضوع را از منظر دیگری نیز می‌توان مورد واکاوی قرار داد و آن مقایسه ارزش واقعی خوراک مصرفی در صنعت پتروشیمی کشور و ارزش فروش محصولات تولیدی این صنعت است. در جدول پایین میزان مصرف محصولات هیدروکربوری در صنعت پتروشیمی برحسب بشکه معادل نفت خام و ارزش آن برحسب متوسط قیمت نفت صادراتی کشور در هر سال برآورد شده است و ارزش فروش کل محصولات پتروشیمی طی سالهای 1388-1391 ارائه شده است.

نکته قابل توجه در خصوص مقایسه اعداد جدول مذکور این است که مابه‌التفاوت دو سطر انتهایی جدول به منزله ارزش افزوده صنعت پتروشیمی کشور نیست و برای محاسبه دقیق آن باید استهلاک و هزینه‌های واسطه نیز از ارزش فروش کل محصولات کسر شود، آمار جدول بالا نشان می‌دهد که مابه‌التفاوت ارزش محصولات هیدروکربوری مصرفی و محصول تولید شده در این صنعت طی سال‌های 88-91 به طور متوسط حدود 4.3 میلیارد دلار بوده است که در صورت تولید محصولات با ارزش افزوده بیشتر، درآمد بیشتری حاصل می‌شود.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصربازار ( https://telegram.me/asrebazar ) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.