به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از دنیای اقتصاد، مازیار فتحی، مدیر مشاور سرمایه‌گذاری راهنمای سرمایه‌گذاران، در یادداشتی می نویسد: به عبارتی دیگر بهره مالکانه سهم صاحب طبیعت از تولید است. درخصوص معادن سنگ‌آهن نیز این بهره مالکانه یا به عبارتی حق انتفاع معدن توسط دولت دریافت می‌شود و همه‌ساله میزان این دریافتی که چگونه و بر چه مبنایی محاسبه شود چالش بزرگ شرکت‌های استخراج‌کننده سنگ‌آهن است. در واقع شرکت‌ها خواستار پرداخت مبلغ کمتر و دولت به دنبال درآمدزایی بیشتر از این محل است و این موضوع میان دو طرف بعضا اختلاف ایجاد می‌کند.

در بازار سرمایه دو شرکت بسیار بزرگ این عرصه، شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر با سرمایه 2400 میلیارد تومان و شرکت معدنی و صنعتی چادر ملو با سرمایه 1710 میلیارد تومان حضور دارند که از قدیم به نام دوقلوهای سنگ‌آهنی معروف بوده‌اند. برای تبیین بیشتر این موضوع لازم است توضیحاتی درخصوص سنگ‌آهن و فرآیند تولید این شرکت‌ها از ماده اولیه تا محصول ارائه شود.

آخرین پیش‌بینی میزان مواد اولیه مصرفی و فروش دوقلوها برای سال 94 که بر مبنای عملکرد بهار سال جاری تهیه شده به شرح جدول زیر است:

بهره مالکانه دوقلوهای سنگ‌آهنی در بودجه 94
درخصوص نرخ فروش بحث بهره مالکانه مطرح می‌شود به این صورت که به موجب بند 2 تبصره 10 لایحه بودجه 94 که به تصویب مجلس رسید، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی استخراج‌کننده سنگ‌آهن که پروانه بهره‌برداری آنها به نام سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و شرکت‌های تابعه است ولی فاقد قرارداد با سازمان مذکور و شرکت‌های تابعه هستند، موظفند بابت حق انتفاع پروانه بهره‌برداری از معادن فوق در سال جاری، 25 درصد مبلغ فروش محصولات خود را به حساب درآمد عمومی‌نزد خزانه‌داری کل کشور پرداخت کنند. به موجب این مصوبه، در صورت سرمایه‌گذاری برای تکمیل زنجیره تولید، حق انتفاع به‌صورت پلکانی و به شرح زیر پرداخت می‌شود:
فروش محصول به‌صورت سنگ‌آهن خام و دانه‌بندی شده معادل 25 درصد مبلغ فروش.
فروش محصول به‌صورت افشرده (کنسانتره) شامل افشرده‌های تحویلی برای گندله‌سازی‌های درون شرکت و افشرده‌فروشی به خارج از شرکت معادل 5/ 21 درصد مبلغ فروش.
فروش محصول به‌صورت گندله‌ معادل
18 درصد مبلغ فروش کنسانتره
فروش محصول به‌صورت آهن اسفنجی معادل 15 درصد مبلغ فروش کنسانتره
تخفیفات نسبت به 25 درصد صرفا به شرکت‌هایی تعلق می‌گیرد که زنجیره ارزش را در داخل مجموعه همان شرکت انجام دهند، همچنین در صورتی که شرکت‌ها با رعایت قانون تجارت از محل سود خود اقدام به سرمایه‌گذاری در معادن صنایع معدنی پایین‌دستی کنند، به میزان 10 درصد سرمایه‌گذاری صورت گرفته از محل سود، به‌عنوان حق انتفاع بهره‌برداری محاسبه می‌شود.

تجزیه و تحلیل فروش بودجه چادرملو
چادرملو کنسانتره سنگ‌آهن خشک را به شرکت فولاد مبارکه به قیمت هر تن 196 هزار تومان و به شرکت فولاد خوزستان به قیمت هر تن 172 هزار تومان می‌فروشد و از 6 میلیون و 63 هزار و 500 تن فروش حدود 60 درصد عاید فولاد مبارکه می‌شود. نرخ‌های فروش از آنجا آمده که نرخ فروش کنسانتره آهن به شرکت فولاد مبارکه معادل 16 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان و نرخ فروش کنسانتره آهن به شرکت فولاد خوزستان معادل 14 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان و نرخ فروش گندله معادل 23 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان در نظر گرفته شده است. در این میان میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان در سال جاری در ابتدای سال یک میلیون و 400 هزار تومان به ازای هر تن پیش‌بینی شده بود که با گذشت 3 ماه از سال بنا به نرخ‌های فروش فولاد خوزستان در بورس کالا به حدود یک میلیون و 226 هزار تومان تعدیل پیدا کرد. بنا به قانون بودجه 5/ 21 درصد مبلغ فروش فوق به‌عنوان حق انتفاع کسر می‌شود که فروش شرکت از این محل حدود 1130 میلیارد تومان است که باید 243 میلیارد تومان پرداخت کند. 3 میلیون و 400 هزار تن گندله فروشی چادرملو با توجه به نرخ‌گذاری یاد شده هر تن 282 هزار تومان به فروش می‌رود که البته بابت حق انتفاع، 18 درصد میانگین نرخ فروش کنسانتره شرکت که حدود 186 هزار تومان به ازای هر تن است (متوسط موزون فروش به فولاد مبارکه و خوزستان) کسر می‌شود و فروش شرکت از محل گندله 959 میلیارد تومان ‌است که باید حدود 114 میلیارد تومان بابت حق انتفاع پرداخت کند.

سرفصل بعدی فروش چادرملو به یک میلیون تن سنگ‌آهن دانه‌بندی اختصاص دارد که 700 هزار تن آن درشت دانه و باقی ریزدانه ‌است. متوسط نرخ فروش به ازای هر تن 5/ 59 هزار تومان ‌است که 25 درصد آن نیز بابت بهره مالکانه باید کسر شود. از این محل 5/ 59 میلیارد تومان فروش خواهد داشت که حدود 15 میلیارد تومان بابت حق انتفاع باید پرداخت کند، بنابراین چادرملو به‌عنوان یکی از غول‌های سنگ‌آهن کشور برای سال جاری با نرخ‌گذاری بودجه جهت حق انتفاع رقمی‌حدود 372 میلیارد تومان با محاسبات یاد شده پرداخت می‌کند.

تجزیه و تحلیل فروش بودجه گل‌گهر
گل گهر 70 درصد فروش کنسانتره سنگ‌آهن خود را در داخل و باقی را صادر می‌کند. در گل‌گهر تفاوت کوچکی در نرخ‌گذاری در مقایسه با چادرملو دیده می‌شود. به این صورت که نرخ فروش کنسانتره آهن به شرکت فولاد مبارکه معادل 6/ 13 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان و نرخ فروش کنسانتره آهن به شرکت فولاد خوزستان معادل 13 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان و نرخ فروش گندله معادل 23 درصد میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان در نظر گرفته شده است. ترکیب مشتریان خریدار کنسانتره گل گهر مطابق جدول زیر ‌است.

در بودجه گل گهر بر مبنای عملکرد 3 ماهه نرخ فروش شمش خوزستان بر مبنای حدودا هر کیلو 1226 تومان محاسبات انجام پذیرفته در صورتی که در اولین بودجه هر کیلو 1400 تومان بود. فروش نیمه اول سال فولاد خوزستان در بورس کالا حاکی از قیمت حدود 1220 تومان به ازای هر کیلو ‌است.  نرخ فروش صادراتی کنسانتره به علت اخذ عوارض صادراتی حدود 30 درصدی، به ازای هر تن حدود 111 هزار تومان می‌شود. با توجه به ‌این نرخ‌ها و حجم فروش و حق انتفاع 5/ 21 درصدی گل گهر بیش از 123 میلیارد تومان بابت بهره مالکانه فروش کنسانتره باید پرداخت کند. سرفصل بعدی فروش گل گهر که مهم‌ترین رقم را نیز در درآمد این شرکت تشکیل می‌دهد گندله است که برای سال جاری فروش 8/ 4 میلیون تن گندله در نظر گرفته شده و در فصل بهار موفق به فروش 30 درصد این مقدار شده است.

مراحل فرآوری سنگ‌آهن
سنگ‌آهن (Iron Ore) نوعی سنگ معدنی حاوی رگه‌هایی از آهن است که با فرآیند ذوب و احیا، آهن آن جدا می‌شود. سنگ‌آهن 5 درصد از پوسته زمین را دربرگرفته است. با استخراج سنگ‌آهن خام از زمین و جداسازی ناخالصی‌ها، پودر تیره رنگ نقر‌ه‌ای - قهو‌ه‌ای آهن به دست می‌آید. این عنصر به راحتی اکسیده می‌شود و به تنهایی خیلی محکم نیست و برای افزایش استحکام آن جهت استفاده در بخش‌هایی چون ساختمان‌سازی، آلیاژ آن با استفاده از عناصر بسیاری تهیه می‌شود. این عناصر متفاوتند و متداول‌ترین آنها نیکل و کروم است. سنگ‌آهن ماده اولیه تولید فولاد است و 98 درصد سنگ‌آهن استخراج شده در سطح جهان برای تولید فولاد به کار می‌رود. 

صنایع خودرو و ساخت و ساز، بخش‌های اصلی مصرف‌کننده فولاد هستند و در نتیجه میزان تقاضای فولاد این بخش‌ها بر تقاضا و قیمت سنگ‌آهن تاثیرگذار است.
کانی‌های معدنی رایج سنگ‌آهن عبارتند از هماتیت (Fe2O3) که 70 درصد آهن داشته و مگنتیت (Fe3O4) که 72 درصد آهن دارد. سنگ‌آهن به‌عنوان یک ماده اولیه به تنهایی ارزش افزوده مناسبی ندارد، بنابراین انجام فرآوری، تولید گندله، آهن اسفنجی و در نهایت تولید فولاد علاوه بر اشتغال، ارزش افزوده بسیار بالاتری نیز نصیب تولیدکنندگان خواهد کرد. فرآوری سنگ‌آهن یکی از مهمترین فرآیندهای زنجیره تولید فولاد است. علت فرآوری نیز آن است که سنگ‌آهن‌های استخراج شده، خالص نبوده و ترکیبات مضری در آن وجود دارد. از طرفی عیار آن پایین بوده و قابل استفاده نیست. فرآوری سنگ‌آهن بر اساس محصول تولیدی به دو دسته تقسیم می‌شود: تولید سنگ‌آهن دانه‌بندی شده، تولید کنسانتره سنگ‌آهن.

سنگ‌آهن با عیار حدود 50 درصد در دو یا سه مرحله خرد و توسط سَرند به کلاس دانه‌بندی مختلف تقسیم می‌شود. سپس با استفاده از روش‌های جدایش فیزیکی (عمدتا به روش مغناطیسی) سنگ‌آهن پرعیار از باطله کم عیار جدا می‌شود. این محصول که سنگ‌آهن دانه‌بندی نامیده می‌شود، به علت پایین بودن عیار، قابل استفاده در سیستم احیای مستقیم نیست ولی از آن در کوره بلند جهت تولید فولاد استفاده می‌شود.

کنسانتره سنگ‌آهن، حاصل فرآوری سنگ‌آهن است. تولید کنسانتره سنگ‌آهن نسبت به نوع سنگ‌آهن دانه‌بندی شده کمی‌ پیچیده‌تر بوده و نیازمند ماشین‌آلات و دستگاه‌های بیشتری است. سنگ‌آهن برای تبدیل شدن به کنسانتره باید مراحل خردایش، آسیاب‌کنی، پرعیارسازی و آبگیری یا خشک کردن را طی کند که تمام مراحل مذکور برای پرعیارسازی سنگ‌آهن و حذف عناصر زائد از سنگ‌آهن است. کنسانتره سنگ‌آهن از دانه‌های بسیار ریزی تشکیل شده که عیار آهن آن معمولا بین 67 تا 69 درصد است. کنسانتره سنگ‌آهن قابل استفاده در کوره‌های بلند نیست و ممکن است که عملکرد کوره بلند را مختل کند. کنسانتره سنگ‌آهن در تولید فولاد به روش احیای مستقیم هم قابل استفاده نیست. نرمه‌های کنسانتره به گندله تبدیل می‌شود. گندله نیز محصولی بین معدن و کوره‌ها است.

گُندله یعنی گلوله‌های تولید شده از نرمه سنگ‌آهن و سایر مواد افزودنی که نخست خام و سپس پخته شده و سخت می‌شود و برای احیا به روش سنتی تولید آهن در کوره بلند یا روش‌های متعدد احیای مستقیم به کار می‌رود. به عبارتی کنسانتره سنگ‌آهنی که با مواد افزودنی آمیخته شده و رطوبت داده شده، طی فرآیندی به یکدیگر چسبیده و تشکیل اجرام کروی شکلی را می‌دهند که به گندله خام معروفند. گلوله‌های مواد (گندله خام) تحت عملیات حرارتی به شئ‌ای تبدیل می‌شوند که آن را گندله محصول می‌نامند. گندله سنگ‌آهن طی فرآیند احیای مستقیم به آهن اسفنجی تبدیل می‌شود که آهن اسفنجی تولید شده قابل استفاده در کوره‌های قوس و فولاد‌سازی به روش احیای مستقیم ‌است. آهن اسفنجی خوراک با عیار بالا برای ساخت آهن و فولاد ‌است که پس از ذوب و احیا در فولاد‌سازی، در فرآیند ریخته‌گری به شکل محصولات مورد نیاز در می‌آید و به سه شکل اسلب (تختال)، بیلت (شمش) و میلگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه در حدود 5درصد از فولاد جهان از آهن اسفنجی تولید می‌شود و این روند رو به افزایش است. گل‌گهر سنگ‌آهن خام مگنتی و هماتیت را به‌عنوان ماده اولیه در خط تولید وارد می‌کند و سنگ‌آهن دانه‌بندی، کنسانتره و گندله تولید می‌کند، اما چادرملو در زنجیره تولید ارزش، پا را فراتر نهاده و حتی آهن اسفنجی و آهن قراضه خریداری می‌کند و به تولید فولاد نیز می‌پردازد، البته در چادرملو کنسانتره نیز خریداری می‌شود تا در بحث تولید گندله با کمبود مواجه نشود.

با توجه به فرمول بهره مالکانه گندله که 18 درصد نرخ فروش کنسانتره ‌است شرکت از 1354 میلیارد تومان فروش گندله اگر بر مبنای نرخ کنسانتره محاسبه نماید باید حدود 5/ 141 میلیارد تومان پرداخت کند. کل مبلغ فروش بودجه سنگ دانه بندی شرکت 8/ 8 میلیارد تومان است که 25 درصد این مبلغ را نیز که معادل 2/ 2 میلیارد تومان می‌شود باید پرداخت کند. در مجموع رقم پرداختی حق انتفاع گل‌گهر حدود 267 میلیارد تومان است. بنابراین دو غول بزرگ سنگ‌آهن در صورتی که مفروضات بودجه به وقوع بپیوندد در سال جاری حدود 640 میلیارد تومان به دولت پرداختی بهره مالکانه خواهند داشت یعنی 11 تومان به ازای هر سهم «کگل» و 22 تومان به ازای هر سهم «کچاد» که با آخرین بودجه شرکت این رقم معادل بیش از 45 درصد EPS فعلی گل گهر و بیش از 41 درصد EPS فعلی چادرملو است.

نتیجه می‌گیریم که اگر این شرکت‌ها مانند روندی که چادرملو آغاز کرده بتوانند زنجیره تولید ارزش خود را کامل کنند به‌صورتی که از فروش محصولاتی مانند کنسانتره و گندله به سمت تولید و فروش فولاد پیش روند می‌توانند این رقم‌های سرسام آور بهره مالکانه را پرداخت نکنند و تحولی عظیم را در سودآوری شاهد باشند شاید که دوباره بعد از مدت‌ها با افزایش سودآوری با اقبال فعالان بازار سرمایه مواجه شوند و این صنعت به حاشیه رانده شده دوباره بر سر زبان‌ها بیاید و شاهد معاملات دائما در صف فروش این شرکت‌ها و بالطبع هلدینگ‌ها آنها مانند توسعه معادن فلزات و همچنین سرمایه‌گذاری امید نباشیم. رقم 640 میلیارد تومان فعلی برای این شرکت‌ها بسیار بزرگ محسوب می‌شود و بزرگی این رقم در مقایسه با سود پیش‌بینی شد‌ه ‌این دو شرکت که در سال جاری 1633 میلیارد تومان ‌است به خوبی قابل لمس است.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصربازار ( https://telegram.me/asrebazar ) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.