به گزارش پایگاه خبری «عصربازار»، سازمان مدیریت صنعتی با تهیه این فهرست تلاش می‌کند به صورت سالانه و با اتکا بر آمارهای تا حدودی قابل اعتماد، تصویری از چگونگی تغییرات در آرایش بنگاه‌های بزرگ کشور، صنایع و فعالیت‌های اقتصادی مختلف در کنار یکدیگر ارائه دهد. این نقشه می‌تواند راهنمای مفیدی برای مدیران، سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران باشد و منجر به تحقیقات پژوهشگران در جهت شناخت فضای کسب و کار از زوایایی تازه شود. 

مجید درویش مدیر رتبه‌بندی شرکت‌های برتر ایران در خصوص نتایج کلی این رویداد بزرگ در گفت‌و‌گو اختصاصی با «عصربازار» اعلام کرد که مشروح مصاحبه وی را در ادامه می‌خوانید.  

- با توجه به اینکه رتبه‌بندی IMI100 امسال وارد نوزدهیمن سال برگزاری خود شد، ارزیابی شما از این رویداد چیست؟ رتبه‌بندی امسال چه تفاوت‌هایی با دوره‌های گذشته داشت؟

امسال نوزدهمین سال رتبه بندیIMI100  بود و این پروژه رتبه‌بندی از سال 1377 با معرفی 100 شرکت برتر آغاز به کار کرد. در آن سال‌ها، معیار انتخاب شرکت‌ها در وهله نخست شاخص فروش و درآمد بود و همانطور که می‌دانید فورچون هم براساس همین معیار، 500 شرکت برتر جهان را هر ساله معرفی می‌کند.‌

پس از سال‌های اولیه، به تدریج با افزایش تعداد شرکت‌ها و معیارهای ارزیابی این رتبه‌بندی به صورت دقیق‌تری انجام شد و در حال حاضر تعداد معیارهای ارزیابی به 30 شاخص رسیده است. به این ترتیب، اکنون شرکت‌ها بر اساس این 30 شاخص ارزیابی و رتبه‌بندی می‌شوند. همچنین بعد از سال‌های اولیه بر اساس استقبال و درخواستی که شرکت‌ها داشتند، تعداد شرکت‌های مورد ارزیابی اضافه شد و تعداد آن‌ها به 500 شرکت رسید.‌

از سوی دیگر باید به گزارش‌های تحلیلی اشاره کنم که نسبت به سال‌های اولیه بسیار تغییر کرده است. در سال‌های نخست، تمامی شرکت‌ها در یک فهرست عمومی قرار می‌گرفت. به این معنی که نوع فعالیت شرکت مدنظر نبود و شرکت‌ها خارج از نوع، طبقه‌بندی و در یک فهرست با یکدیگر مقایسه می‌شدند. برای مثال تنها یک فهرست از شرکت‌ها وجود داشت که تمامی شرکت‌های بانکی، بیمه‌ای، خودروسازی‌ها و... در آنها قرار می‌گرفت. این در حالی است که اکنون علاوه بر اینکه، آن فهرست حفظ شده است، طبقه‌بندی و رتبه‌بندی شرکت‌ها به صورت جداگانه و در صنعتی که در آن فعالیت می‌کنند نیز انجام می‌شود. از سوی دیگر، رتبه‌بندی صنایع علاوه بر فهرست اصلی در 22 گروه صنعتی نیز انجام می‌شود. بنابراین، طبقه‌بندی بر اساس حضور شرکت‌ها در آن صنعت و 500 شرکت برتر انجام می‌شود.

در واقع فهرست عمومی، تصویری کلی از بنگاه‌های اقتصادی و کسب و کار کشور می‌دهد که پارامترهایی را که برای تصمیم‌گیری کلان کشوری احتیاج است، پوشش می‌دهد. بنابراین برای دولت و سیاست‌گذار‌های کلان و دستگاه‌های حکومتی مورد استفاده زیادی دارد. علاوه بر این، شرکت‌های رتبه‌بندی شده از این تحلیل‌ها در ارزیابی جایگاه‌ شرکت خود و رقبا استفاده می‌کنند و در سیاست‌گذاری‌های کلان شرکتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

- اگر بخواهیم بررسی از نتایج کلی این دوره(صورت‌های مالی سال 94) داشته باشیم، کدام گروه‌های صنعتی توانسته‌اند در این دوره، سهم بیشتری از فروش نسبت به دوره پیش داشته باشند؟ 

در سال مالی 94 و در یک نگاه کلی، شرکت‌های فعال در گروه خدمات مالی مانند بانک‌ها و بیمه‌ها در مقایسه با شرکت‌های تولیدی از نظر میزان فروش وضعیت بهتری دارند. با مقایسه فهرست این دوره با دوره پیش مشاهده می‌شود که در سال مالی 94، سهم فروش گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری از کل فروش 500 شرکت، 34.1 درصد بوده است. این در حالی است که سال پیش از آن، این سهم 27.5 درصد بوده و در این دوره 6.4 درصد سهم این گروه از فروش کل 500 شرکت، افزایش یافته است. بنابراین، گروه بانک‌ها و موسسات مالی قوی‌ترین گروه در اقتصاد ایران هستند و بیشترین درآمد را دارند.  

پس از این، گروه پتروشیمی با سهم 10.7 درصدی قرار دارد که نسبت به سال مالی 93، سهم آن 1.8 درصد کاهش یافته است. گروه فرآورده‌های نفتی در میزان فروش جایگاه سوم را دارد و سهم 9.9 درصدی این گروه، در سال مالی 94، حدود 4.2 درصد نسبت به سال پیش از آن کاهش یافته است.

به این ترتیب، گروه شرکت‌های چند رشته‌ای صنعتی نیز با کاهش سهم از میزان کل فروش 500 شرکت برتر در سال مالی 94، مواجه بوده‌ و سهم این گروه از 8.1 درصد در سال مالی 93 به 6.8 درصد در این دوره رسیده است. همچنین گروه وسایط نقلیه و قطعات خودرو نیز در این دوره 6.2 درصد سهم از کل فروش داشته‌ که این میزان کاهش 0.5 درصدی نسبت به سال پیش را نشان می‌دهد.   

- نتایج کلی که از مقایسه شاخص رشد فروش این دوره با دوره پیش حاصل شده است، حاکی از چه مواردی است؟ وضعیت فروش این 500 شرکت در شاخص فروش به عنوان شاخص اصلی این رتبه‌بندی چه تغییراتی کرده است؟

در مقایسه شاخص فروش دوره کنونی با دوره پیشین مشاهده می‌شود که رشد فروش 500 شرکت در سال 94 کاهش یافته است. سال 93، رشد فروش این شرکت‌ها نسبت به سال پیش از آن 19.1 درصد بوده است، اما در سال مالی 94 این عدد به 1.3 درصد کاهش یافته است. این نکته به معنی این است که در سال مالی 94 فروش شرکت‌ها نسبت به سال مالی پیش از آن، 1.3 درصد افزایش یافته، اما میزان رشد فروش در این مدت 17.8 درصد کاهش داشته است.

- در بحث اشتغال‌زایی و صادرات وضعیت میان این گروه‌های 100 شرکتی به چه ترتیبی است؟

در اشتغال‌زایی و صادرات نیز وضعیت موجود، تقریبا مشابه میزان فروش است. به عنوان مثال در بحث صادرات، 100 شرکت اول، 90 درصد صادرات کل 500 شرکت را در اختیار دارند. 

- در خصوص صادرات غیرنفتی، وضعیت 500 شرکت برتر ایرانی چگونه است؟

کل صادرات غیرنفتی ایران در سال 94 بر اساس آمار ارائه شده از سوی گمرک، 40 میلیارد دلار بوده است که 500 شرکت برتر 28 میلیارد دلار صادرات داشته اند که حدود 70 درصد است. این آمار برای 100 شرکت اول 63 درصد است. در همین رابطه، سال پیش سهم 500 شرکت، 62 درصد بوده است که باید در نظر داشت که سال 93، کل صادرات غیرنفتی 50 میلیارد دلار بوده و این میزان در سال 94، به 40 میلیارد دلار رسیده است. بنابراین کل میزان صادرات غیرنفتی ایران در سال 94 نسبت به سال 93، حدود 20 درصد کاهش یافته، اما سهم 500 شرکت در همین مدت، 7 درصد افزایش یافته است. 

- در این دوره از میان کل گروه‌ها، کدام صنعت بیشترین میزان صادرات را داشته است؟ و وضعیت دیگر صنعت‌ها به چه ترتیبی است؟

قوی‌ترین گروه از این نظر، گروه پتروشیمی است که از مجموع صادرات این 500 شرکت، سهم 42 درصدی دارد. پس از آن، گروه فرآورده‌های نفتی سهم 22 درصدی و جایگاه دوم را در اختیار دارد. گروه چند رشته‌ای صنعتی و خدمات بازرگانی هم در جایگاه‌های سوم و چهارم قرار دارند.

- سهم ارزش افزوده شرکت‌های رتبه بندی شده(500 شرکت برتر) از تولید ناخالص داخلی(GDP) کشور به چه ترتیب است؟

در سال مالی 94 این شرکت‌های رتبه‌بندی شده(500 شرکت)، در 17 درصد از تولید ناخالص داخلی(GDP) کشور سهم داشته‌اند. این در حالی است که این میزان در سال مالی 93، 18 درصد بوده است و بنابراین سهم این شرکت‌ها از GDP در این دوره، یک درصد کاهش یافته است. در این زمینه، سهم 100 شرکت اول در سال مالی 94، حدود 14 درصد محاسبه شده که سال پیش از آن این میزان، 15 درصد بوده است. کاهش این شاخص نیز در دوره کنونی، یکی از نشانه‌های دیگر وجود رکود در کسب و کار کشور است.

- IMI100 علاوه بر رتبه‌بندی شرکت‌ها در مجموع 500 شرکت برتر، اطلاعات دیگری از شرکت‌ها در خصوص جایگاه آنها در گروه صنعتی مربوط هم ارائه می‌کند. لطفا در این خصوص توضیح دهید و بگویید که این کار با چه هدفی انجام می‌شود؟ 

در IMI100 دو نوع فهرست وجود دارد. هر شرکتی یک بار در فهرست عمومی قرار می‌گیرد و در کنار انواع مختلف شرکت‌ها و صنایع گوناگون، رتبه بندی شده و تصویر اقتصاد بنگاهی در این فهرست مشخص می‌شود.  همچنین 500 شرکت موجود در رتبه‌بندی IMI100، با توجه به زمینه فعالیت در 31 گروه صنعتی تقسیم می‌شوند و تمام مقایسه‌ها و گزارش‌های یاد شده در این 31 گروه صنعتی نیز به تفکیک انجام می‌شود. بنابراین، زمانی که این اطلاعات منتشر می‌شود، هر یک از شرکت‌های رتبه بندی شده، می‌توانند به راحتی جایگاه خود را در میان کل شرکت‌های برتر کشور و گروه صنعتی که در آن فعالیت می‌کنند(میان رقبا)، پیدا کنند و ارزیابی مناسبی از نقاط ضعف و قدرت خود داشته باشند. به این ترتیب، مدیران شرکت‌ها نیز می‌توانند بر اساس این اطلاعات، برنامه‌ریزی و استراتژی مناسبی برای ادامه کار شرکت انتخاب کنند. 

- IMI100 علاوه بر مقایسه‌های یاد شده، شرکت‌هایی را هم به عنوان شرکت‌های پیشرو معرفی می‌کند. لطفا در این خصوص توضیح دهید.

کار ارزنده دیگری که در IMI100 انجام می‌شود و تنها مربوط به عملکرد یک ساله مالی شرکت‌ها نیست و عملکرد چهارساله آنها را در نظر می‌گیرد، تعیین شرکت‌های پیشرو و رشد سریع است.  در واقع این فهرست شامل شرکت‌هایی است که بالاترین ارتقا را از نظر میزان فروش در یک دوره چهار ساله داشته‌اند و یک رشد مستمر بیشتر از رقبا را رقم زده‌اند. 

این مهم در بحث‌های اقتصادی بسیار پر اهمیت است و استمرار رشد شرکت‌ها در ایران همواره با مشکل همراه بوده است. در ایران شرکت‌های بزرگ، بزرگ متولد می‌شوند و معمولا در ابتدا دولتی هستند. این در حالی است که شیوه درستی که در کشورهای پیشرفته روی می‌دهد، به این صورت است که ابتدا شرکت‌ها کوچک تاسیس و بعد به تدریج با رشد مستمر تبدیل به شرکت‌های قدرتمند می‌شوند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا به ترتیب گفته شده، به وجود آمده‌اند. بنابراین بحث شرکت‌های پیشرو و دارای رشد سریع، ارزنده‌ترین رتبه‌بندی است که از سوی IMI100  ارائه می‌شود. به این ترتیب، شرکت‌هایی که در سطح اول هستند، پیشرو و در سطح‌های بعدی با عنوان رشد سریع معرفی می‌شوند.

همچنین به دلیل اهمیت زیاد بحث صادرات برای ایران، الگوی خاصی طراحی شده تا بتوانیم شرکت‌های برتر صادرات‌گرا را نیز معرفی کنیم. بنابراین، 10 شرکت به عنوان شرکت‌های برتر صادرات‌گرا معرفی می‌شوند. در این خصوص تنها بحث میزان صادرات مطرح نیست و شرکت‌های برگزیده این فهرست بر اساس یک شاخص ترکیبی انتخاب می‌شوند. این شاخص ترکیبی از سه شاخص میزان صادرات، رشد صادرات نسبت به سال قبل و سهم صادرات از فروش شرکت بر اساس فرمولی خاص، به وجود آمده است و به این ترتیب 10 شرکت اولی که بر اساس این شاخص، بیشترین میزان را به دست می‌آورند، به عنوان شرکت‌های صادرات‌گرا معرفی می‌شوند.