عصر بازار: تا این لحظه ۷۰ اختراع و طرح صنعتی قابل واگذاری در فهرست عرضه دارایی فکری فرابورس ایران درج شده که در صنایع مختلف ازجمله بیوشیمیایی، دارویی و ساختمانی هستند.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از صمت، زمزمههای تشکیل بازار «دارایی فکری» بهعنوان یکی از بازارهای نوظهور فرابورس ایران، از سال 91 و درست زمانی شکل گرفت که تنوعبخشی به ابزارهای مالی و ضرورت نوآوری در ابزارها و خدمات بهعنوان اهداف استراتژیک فرابورس مطرح و عملیاتیشدن آن مورد تاکید واقع شد.
شرکت فرابورس ایران از آنجایی که طراحی اختصاصی انواع روشهای عرضه و تامین مالی در این بازار را در دستورکار خود قرار داده، ایجاد حلقه پیوند علم و فناوری با تولید و صنعت را بهمثابه یکی از رسالتهای خود دنبال کرد و لزوم تکمیل این زنجیره به منظور به منصه ظهور رساندن حوزه تفکر خلاق و منجر شدن ایدهها به تولید و عرضه در بازار، به راهاندازی بازار دارایی فکری منجر شد.
در اینباره با بهنام محسنی، رییس اداره عملیات بازار فرابورس ایران به گفتوگو نشستیم که در ادامه میآید:
ایده راهاندازی بازار دارایی فکری چه زمانی در ایران رقم خورد؟
از بیش از 8 سال پیش، ایده امکان معاملات طرحهای نوآورانه در کشور مطرح و سازمان بورس و اوراق بهادار کشور موظف شد در این فرآیند حضور داشته باشد و یک برنامه مشخص در اینباره ارائه کند اما بسترهای قانونی لازم در آن زمان آماده نبود. در قانون برنامه پنجم توسعه نیز مبحثی با عنوان تشکیل بورس ایده مطرح و درواقع به نوعی سازمان بورس مکلف شد نسبت به راهاندازی چنین مکانیزم و بستر معاملاتی اقدام کند.
چه دستگاههایی برای راهاندازی بازار دارایی فکری همکاری کردند؟
در ابتدا سازمان بورس با همکاری پارک فناوری پردیس به نمایندگی از معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری بهصورت مشترک اقدام به برگزاری جلسات بحث و تبادلنظر کردند و اداره کل مالکیت صنعتی نیز از سوی قوه قضائیه در این جلسات مشارکت داشت تا در نهایت به این جمعبندی رسیدند که با توجه به اینکه بازار فرابورس، بازار تشکیل ابزارهای مالی جدید بوده و قرار است بسترهای نوین معاملاتی در آن شکل بگیرد و در بازار سرمایه عرضه شود، بنابراین مسئولیت انجام مطالعات تطبیقی گسترده در سایر کشورها و راهاندازی این بازار به عهده فرابورس ایران گذاشته شد.
چه موانعی برای راهاندازی این بورس وجود داشت؟
از اواخر سال 91، فرابورس ایران به صورت جدی درگیر راهاندازی بازار دارایی فکری و ایجاد یک بستر معاملاتی درباره تجاریسازی اختراعات و ایدهها شد اما در این میان موانعی وجود داشت. نخستین مانع آن بود که معاملات نقلوانتقال فناوری و تجاریسازی زمانبر است و درواقع، سرعت انجام آن با سایر ابزارهای سرمایهگذاری و مالی متناسب نیست زیرا مخترع باید بتواند سرمایهگذار را مجاب به سرمایهگذاری کند تا نقل و انتقال انجام شود؛ بهطور قطع ایجاد یک بورس برای آن قابل پیشبینی نبود و نمیشد آن را در شکل یک بورس طراحی کرد.
نکته دومی که درباره این بازار مطرح شد آن بود که در هیچ جای دنیا به جز ایالات متحده، امکان رجیستری ایده وجود ندارد. یعنی همهجا باید یک ایده خام که در ذهن مخترع قرار داشت، توسعه پیدا میکرد و سپس به مرحله پایلوتسازی میرسید تا امکان ارائه یک برنامه مشخص تولید برای آن به وجود میآمد.
در این میان، حقوق مالکیت صنعتی که از اختراعات و طرحهای صنعتی و تجاری حمایت قانونی و حقوقی میکند نیز به این بحث ورود پیدا میکند.
به این دلیل، «بورس» به «بازار» و «ایده» به «دارایی فکری» تبدیلشده و در اواخر سال 92 دستورالعمل آن در سازمان بورس مصوب شد؛ از آن زمان تا خرداد 93 فرآیندهای درج ایدهها و اختراعات در بازار داراییهای فکری فرابورس آغاز شد و طرحها زیرنظر کمیته عرضه فرابورس ایران پالایش و در تابلوی فرابورس درج شدند.
برای درج اختراعات قابل عرضه در فرابورس با چه ریسکهایی روبهرو بودید؟
برای درج اختراعات با 3 نوع ریسک روبهرو بودیم و باید آنها را به نوعی پوشش میدادیم. نخست، ریسک حقوقی بود که اداره مالکیت صنعتی با تایید اصالت ثبت اختراع این ریسک را پوشش داد. بخش دیگر ریسکهای فنی ناشی از ثبت اختراعات بود که به عنوان یک فیلتر پالایش مجدد اختراع، تایید فنی آنها را برعهده گرفت. سوم ریسک مالی بود که از طریق کارگزاریهای عضو فرابورس و شرکتهای تامین سرمایه و مشاور سرمایهگذاری که از بازار سرمایه مجوز دارند و به واسطه تهیه طرح کسبوکار و بررسی ابعاد مالی طرح و سرمایهگذاری آن، پوشش داده شد.
تاکنون چه تعداد اختراع در این بازار به ثبت رسیده است؟
همزمان با افتتاح بازار دارایی فکری در خرداد 93، نخستین معامله این بازار هم که مربوط به یک طرح در صنعت خودرو بود، انجام شد. حالا بعد از گذشت بیش از یک سال از زمان راهاندازی بازار دارایی فکری، تا این لحظه 70 اختراع و طرح صنعتی قابل واگذاری در فهرست عرضه دارایی فکری فرابورس ایران درج شده که در صنایع مختلف ازجمله بیوشیمیایی، دارویی و ساختمانی هستند.
از مواردی که در فهرست عرضه درج شده تاکنون یک اختراع و یک طرح صنعتی به مرحله تجاریسازی رسیده و نقل و انتقال آن در بازار فرابورس انجام شده اما برخی موانع همچنان پیش روی بازار است و به همین دلیل با اشراف به موانعی که وجود دارد، مهندسی مجددی را در قوانین و مقررات بازار دارایی فکری انجام دادیم که در هیاتمدیره سازمان در حال بررسی است و در صورت تصویب، بخشی از موانع این بازار برطرف میشود.
به نظر شما راهاندازی بازار دارایی فکری تا چه میزان موفق بوده است؟
اگر بخواهیم ملاک موفقیت را میزان نقلوانتقال در نظر بگیریم، در بازار فرابورس ایران از 70 اختراع موجود 2 اختراع معامله شده و 68 اختراع ثبت شده در انتظار متقاضی برای معامله هستند. اما این معیار سنجش نمیتواند معیار کاملی برای موفقیت بازاری مبتنی بر طرحهای نوآورانه باشد و ملاک دقیقی قلمداد شود بلکه برای سنجش موفقیت بازار دارایی فکری، به میزان طرحهای درج شده و همچنین میزان تشکیل ارکان فعال در این بازار نیز میتوان اشاره کرد. اما با این وجود، تا زمانی که همه ارکان مورد نیاز این بازار شکل نگیرد، بهطور قطع نمیتوان انتظار داشت این بازار از شتاب مناسبی برخوردار شود.
آیا حقوق مالکیت معنوی طرحها در بازار دارایی فکری حفظ میشود؟
قوانین حمایت از مالکیت معنوی یا مالکیت فکری از نوع قوانین سرزمینی است و هیچ پروتکلی نداریم که اختراعی در یک کشور ثبت شود و همه دنیا آن را حمایت کنند. بنابراین در صورتی که مخترعی بخواهد طرحاش در همه دنیا حمایت شود، باید آن را در همه کشورها به ثبت برساند. اما در این میان برخی کنوانسیونها و پروتکلها از جمله پاریس، مادرید و ژنو موجب برقراری ارتباط لازم میان مراجع ثبت شرکتها با یکدیگر شدهاند و تنها میتواند مشخص کند که اختراع شما تکراری است یا خیر اما به این مفهوم نیست که در صورت ثبت یک اختراع نزد مرجع ثبت یک کشور، حقوق متعلق به اختراع در همه دنیا حمایت میشود. بنابراین با توجه به آنکه حفظ حقوق مالکیت معنوی محدود به سرزمین است، در بازار دارایی فکری نیز طرحهایی میتوانند عرضه شوند که در اداره کل مالکیت صنعتی ایران به ثبت رسیده باشند. پس حقوق حمایتی سرزمینی براساس قوانین وجود دارد. البته این حقوق محدود است یعنی با توجه به اینکه قانونگذار منافع عامی را برای استفاده آحاد جامعه از مزایای اختراع قائل شده و با توجه به نوع اختراع، حداکثر به مدت 20 سال از آن حمایت میکنند و پس از سپری شدن این مدت، همه افراد جامعه میتوانند از آن استفاده کنند. در نتیجه هنگامی که اختراعی در حوزه سرزمینی ثبت شود، نگرانی از بابت سرقت ایده یا سوءاستفاده از آن وجود ندارد و به عبارت دیگر همه قوانین کشور ما در این زمینه کامل است.
منبع خبر: روزنامه گسترش صمت