عصر بازار- پژوهشی که در زمینه بررسی تحولات بازار جهانی نفت و فرآوردههای نفتی انجام شده نشان میدهد که گرچه برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) بر اقتصاد جهان و به ویژه بازارهای مالی تاثیر کوتاه مدتی گذاشته ولی با این حال تاثیر کامل آن هنوز عیان نیست و به نظر میرسد برگزیت پیشبینیهای اقتصادی را در سطح بینالمللی با سختی و پیچیدگی مواجه کرده است.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از ایسنا، بر اساس اطلاعات موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی، قیمت نفت خام برنت در فصل دوم سال 2016 با 11.2 درصد افزایش نسبت به فصل قبل، به 44.7 دلار در هر بشکه رسید. با وجود افزایش عرضه نفت ایران، کاهش شدید عرضه نفت در جهان به خصوص در کشورهای غیر اوپک، قیمت نفت خام برنت را 33 درصد افزایش داد. اختلالات عرضه جهانی نفت به خصوص در کانادا و نیجریه و همچنین افزایش تقاضا در نیمکره شمالی جهان، به افزایش قیمت نفت در این فصل دامن زد.
بررسی تغییرات ماهانه قیمت نفت
آوریل: میانگین قیمت نفت خام در ماه آوریل نسبت به ماه قبل با سه درصد افزایش به 40.75 دلار رسید. اگرچه اجلاس اوپک در دوحه قطر در حالی به پایان رسید که هیچ توافقی بر سر طرح فریز نفتی حاصل نشد. (براساس این طرح کشورهای عمده صادرکننده نفت از جمله روسیه، عربستان و... می خواستند تولید خود را در سطح تولید ماه ژانویه سال 2016 تثبیت کنند.)
می: در ماه می میانگین قیمت نفت خام نسبت به ماه قبل با 13 درصد افزایش، به 42 دلار در هر بشکه رسید که عمدهترین دلیل این افزایش قیمت، ادامه طیف وسیعی از اختلال در عرضه نفت به ویژه در سه کشور کانادا و کویت و همچنین انتظار کاهش تولید آمریکا بود.
ژوئن: در ماه ژوئن میانگین قیمت نفت خام برنت با 4 درصد افزایش نسبت به ماه قبل به 47.7 دلار در هر بشکه رسید. از مهمترین دلایل افزایش قیمت نفت خام در این ماه میتوان به افزایش تقاضای فصلی و تداوم برخی اختلالات در عرضه اشاره کرد. در این ماه قیمت نفت به دلیل همهپرسی در بریتانیا و نگرانیهای اقتصاد کلان ناشی از آن و تغییرا ت شدید نرخ ارز این منطقه بسیار پرنوسان بود.
با در نظر گرفتن پیشبینیهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا مبنی بر کاهش مازاد عرضه نفت و کاهش رشد ذخایر نفت جهان در فصول آتی انتظار میرود قیمت نفت در ادامه سال 2016افزایش یابد. پیشبینی 27 موسسه بینالمللی نیز نشان میدهد میانگین قیمت نفت خام در فصول آتی افزایش مییابد. میانگین پیشبینی قیمت نفت خام برنت این موسسا ت برای فصل سوم و چهارم 2016 به ترتیب 48 و 51 در هر بشکه است.
تقاضای نفت
در فصل دوم 2016 رأی مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا موجب بروز برخی نوسانات در بازارهای مالی جهان و ایجاد بیاطمینانی در رابطه با چشمانداز اقتصاد جهانی شد. نتیجه همهپرسی بریتانیا، بازارهای مالی را به شدت شگفتزده کرد و بلافاصله بعد از آن، قیمتها شروع به تعدیل کردند.
از 23 ژوئن ارزش پوند به شدت کاهش یافت، با این وجود برگزیت اثر کوتاهمدتی بر بازارهای مالی جهانی داشت. همچنین رشد اقتصادی در میان اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه متفاو ت است. گرچه بهبودهای نسبی در برخی از این اقتصادها مانند برزیل و روسیه دیده میشود ولی رشد اقتصادی چین و هند در فصل دوم 2016تقریبا بدون تغییر ماند.
در فصل دوم سال 2016 تقاضای جهانی نفت به دنبال افزایش تقاضای بنزین در ایالت متحده و تقاضای دیزل در اتحادیه اروپا نسبت به فصل قبل 400 هزار بشکه در روز افزایش یافت و به 95.6 میلیون بشکه در روز رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 1500 هزار بشکه در روز بیشتر است.
با وجود آن که تقاضای جهانی نفت در فصل دوم سال 2016 افزایش داشته است، اما تقاضای نفت کشورهای OECD حدود 700 هزار بشکه در روز نسبت به فصل قبل کاهش یافته که البته در سالهای 2010 تا 2014 نیز تقاضای نفت این کشورها در این فصل روند کاهشی داشته، بنابراین این کاهش تقاضای فصلی یک پدیده معمول در میان کشورهای OECD است.
اگرچه تقاضای فصل دوم 2016 نسبت به فصل اول 2016 نفت در کشورهای ذکر شده کاهش یافته است اما بازهم تقاضا در این فصل نسبت به مدت مشابه سال قبل 600 هزار بشکه در روز بیشتر بوده که عمدتا در نتیجه افزایش تقاضای سالانه بنزین در ایالت متحده و تقاضای دیزل در اتحادیه اروپاست.
بر اساس اطلاعات موسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی، تقاضای نفت کشورهای غیر OECD که در سه ماهه ابتدایی سال 2016 نسبت به مدت مشابه سال قبل 1.1 میلیون بشکه در روز افزایش یافته بود در فصل دوم سال 2016 تقاضای سالانه این کشورها حدود 0.09 میلیون بشکه در روز افزایش داشت که اکثر این کشورها به جز هند با کاهش رشد تقاضای سالانه مواجه شدند. تقاضای سالانه نفت چین در این فصل تنها دو درصد افزایش یافته است.
تقاضای فرآوردههای نفتی کشورهای OECD نیز همانند تقاضای نفت در فصل دوم 2016 نسبت به فصل قبل کاهش یافته اما برای کشورهای غیر OECD حدود 970هزار بشکه در روز افزایش یافته است.
چشمانداز تقاضای نفت
قبل از همهپرسی بریتانیا در رابطه با خروج از اتحادیه اروپا در روز 23 ژوئن، تقریبا بیشتر پیشبینیها پیرامون چشمانداز اقتصاد جهانی همچنان حاکی از روند مالی رشد در اقتصادهای پیشرفته و حرکت تدریجی این اقتصادها به سمت حذف شکاف تولید بود. اما بعد از همهپرسی بریتانیا و نتیجه شگفتانگیز آن مبنی بر خروج این کشورها از اتحادیه اروپا، بازارهای مالی جهان به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند که منجر به تغییر دیدگاهها نسبت به چشمانداز اقتصاد جهانی شد، بهطوریکه با وجود عملکرد بهتر از انتظار در اوایل سال 2016، پیشبینیها در رابطه با رشد اقتصاد بدتر شد. این تغییر حاکی از افزایش عدم قطعیت نه تنها در فضای اقتصاد جهانی بلکه در فضای سیاسی نیز است.
با توجه به اینکه برگزیت هنوز اثر کامل خود را بر روی اقتصاد جهانی نگذاشته است، میزان عدم قطعیت موجود نامعلوم است، به طوریکه که پیشبینی چشمانداز اقتصاد جهانی را بسیار سخت و پیچیده میکند، اما صندوق بینالمللی پول پیشبینی خود از نرخ رشد اقتصاد جهانی را 0.1 درصد کاهش داد، در حالیکه در گزارش ماه آوریل نرخ رشد اقتصاد جهانی را 0.1درصد افزایش داده بود. بیشترین تغییر در نرخ رشد اقتصادی اقتصادهای پیشرفته اروپایی رخ داده است. بنابراین با درنظر گرفتن نا اطمینانی به وجود آمده و امکان کاهش رشد اقتصادی جهان، بعید به نظر میرسد تقاضای روزانه نفت که در سال 2015 در حدود 1.7 میلیون بشکه رشد داشته در سال2016 بیش از 1.3 میلیون بشکه رشد کند.
عرضه نفت در بازار جهانی
عرضه نفت در این فصل علیرغم ادامه افزایش تولید ایران، 700 هزار بشکه در روز نسبت به فصل قبل کاهش یافت. تولید اعضای غیر اوپک یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته که عمدهترین کاهش تولید نفت در کانادا رخ داد که تولید این کشور نسبت به فصل قبل 800 هزار بشکه افت کرد. در اوایل ماه می آتشسوزی در شمال آلبرتا کانادا باعث کاهش تولیدات این منطقه شد که عمدتا در پروژههای ماسه سنگی و نفت سنگین این کشور بود. البته بیشتر این کاهش تولید در انتهای ماه ژوئن جبران شده و میزان تولید در حد ظرفیت ماههای قبل بر مدار بازگشت. اما تولید کشورهای اوپک تقریبا 200 هزار بشکه در روز افزایش داشت که در میان کشورهای عضو اوپک تولید ایران و عربستان نسبت به فصل قبل 450 هزار بشکه در روز و 100 هزار بشکه در روز افزایش یافت اما تولید نیجریه240 هزار بشکه در روز کمتر از فصل اول 2016 بود.
آژانس بینالمللی انرژی پیشبینی میکند که عرضه کشورهای غیر اوپک در سال 2016 و 2017 به ترتیب 900 هزار و700 هزار بشکه در روز پایینتر از سال 2015 باشد. این در حالی است که عرضه نفت کشورهای غیر اوپک در سال2015، 1200 هزار بشکه در روز نسبت به سال 2014افزایش داشته است که نشانهای از افزایش سهم اوپک در بازار جهانی نفت است.
بازار فرآوردههای نفتی
حاشیه سود پالایشگاهها در اتحادیه اروپا به دلیل اعتصاب کارگران در پالایشگاههای فرانسه و نزدیک شدن به پایان فصل تعمیر و نگهداری و همچنین تقاضای بالا برای سوخت دیزل با 19 درصد افزایش نسبت به فصل قبل به 4.76 دلار در هر بشکه رسید. این در حالی است که موجودی فرآوردههای نفتی در این فصل بالا بوده است. در آمریکا نیز حاشیه سود پالایشگاهها به دلیل کاهش تولید نفت و فرآوردهها 54 درصد افزایش یافت و به 7.08 دلار در هر بشکه رسید، اما در سنگاپور حاشیه سود به دلیل ادامه مازاد عرضه از 1.17 دلار در هر بشکه در فصل اول سال 2016 به منفی 1.54 دلار در هر بشکه در فصل دوم 2016 رسید.
اگرچه قیمت بنزین، سوخت دیزل و نفت کوره در چهار بازار اصلی جهان در سال 2015 روند کاهشی داشته است، اما در فصل اول سال 2016 روند قیمت این حاملها تغییر جهت داد و همچنان در فصل دوم سال 2016 به روند افزایشی خود ادامه داد، به طوری که قیمت بنزین، نفت کوره و سوخت دیزل در این فصل به ترتیب 28، 46 و 30 درصد نسبت به فصل قبل افزایش یافت. عمده ترین دلیل این افزایش قیمتها، افزایش قیمت نفت خام بوده است.
وضعیت بازار نفت و فرآوردههای نفتی در ایران
متوسط تولید روزانه نفت خام ایران از 3.176 میلیون بشکه در روز در اسفندماه سال 1394 با 11 درصد افزایش به 3.543 میلیون بشکه در روز در خرداد ماه 1395 رسید و به دنبال این افزایش تولید، صادرا ت نفت خام ایران از 1.327 میلیون بشکه در روز در اسفندماه با 47 درصد افزایش به 1.954 میلیون بشکه در روز رسید. 33 درصد از این میزان صادرات در اسفندماه به کشور چین تعلق داشته است.