عصر بازار- صندوق توسعه صنایع دریایی، یک شرکت تخصصی دولتی و وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران است. این صندوق که با هدف تحقق توسعه پایدار در بخش صنایع دریایی کشور تأسیس شده، به عنوان موتور توسعه صنایع دریایی کشور، رابطی بین حاکمیت و بخش خصوصی است تا بتواند با انجام مطالعات توسعهای، سرمایهگذاری و اعمال انواع حمایتهای هدفدار، موجبات توسعه روز افزون این صنایع را در کشور فراهم کند.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار»، سیاست کلی صندوق توسعه صنایع دریایی، توسعه ساخت و تعمیر کشتی و صنایع فراساحل، ایجاد زنجیره تأمین مطمئن، کاهش ریسک سرمایهگذاری در فعالیتهای دریایی، توسعه ساحل نشینی و دسترسی به آب، گسترش ترانزیت و صادرات مجدد، مشارکت بینالمللی، صادرات محوری، توسعه استانداردسازی، توسعه بیمههای دریایی، مشارکت در صنایع فراساحل و حمایت از بخش خصوصی و تقاضاهای مردمی است.
برای آگاهی بیشتر از وضعیت این صندوق و چالشهای فرآروی آن با مهرداد مظفری مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دریایی به گفتوگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
-صندوق توسعه صنایع دریایی کار خود را از چه زمانی شروع کرده است و کار اصلی این صندوق چیست و چه اهدافی را دنبال میکند؟
سال 87 قانونی با عنوان توسعه و حمایت از صنایع دریایی مصوب شد که در اولین بند این قانون بسیار هوشمندانه به ایجاد یک صندوق با عنوان توسعه صنایع دریایی پرداخته شده است. برخلاف قوانین دیگر این قانون متوجه شده که شرط ضروری ایجاد هر رشد و توسعهای این است که در یک ساختار مالی شکل بگیرد. یک سال بعد در انتهای سال 88 ، آیین نامه اجرایی برای این صندوق طراحی می شود و در سال 89 اساسنامه صندوق شکل میگیرد.
در واقع به منظور توسعه صنایع دریایی، دولت طبق این قانون، برای ایجاد هر نوع حمایت، مساعدت و تنظیم مقررات مطلوب در حوزه صنایع دریایی، اجازه تشکیل یک صندوق را پیدا میکند. در ادامه از سال 87 تا سال 89، صندوق در فاز مستندسازی قرار گرفت و آییننامه و اساسنامه آن شکل گرفت. این در حالی است که کار اصلی و هدف صندوق، حمایت و رفع مشکلات از صنایع دریایی با مجموعهای از خدمات متنوع (مالی و پشتیبانی) است. به این ترتیب از سال 89 عملا این صندوق تاسیس و دفتر بندرعباس در کنار دفتر تهران راهاندازی شد.
-بنابر گفتههای شما، صندوق به منظور حمایت از صنایع دریایی تشکیل میشود. بر این اساس تاکنون توسعه صنایع دریایی چه عملکردی داشته است و چه منابعی را در اختیار دارد؟
صندوق ها پنج گام اصلی را طی می کنند؛ در ابتدا مستند سازی و پس از آن نهادسازی و ساختارسازی را پیشرو دارند. در مرحله چهارم نیروی انسانی جذب می کنند و در قدم آخر پس از جذب منابع شروع به فعالیت میکنند. این صندوق نیز از سال 90 با تدوین آیین نامه های مربوطه، پیگیری تامین سرمایه را انجام میدهد و از مبلغ 400 میلیارد ریال سرمایه اولیه صندوق، مبلغی در سالهای اولیه به صندوق اختصاص پیدا میکند و صندوق در سال 91 ، عملا فعالیت خود را شروع می کند. در سال 91، صندوق بانک عامل خود را پیدا میکند و با در اختیار گذاشتن پول به این بانک کار به تدریج شروع میشود. در ابتدا سعی می شود، فعالیتهای مطالعاتی و پژوهشی انجام دهد و در سال 93 شروع به دادن تسهیلاتی 74 میلیارد ریالی می کند.
همچنین در سال 93، مطالعاتی در خصوص بازارهای جهانی و روند توسعه صنعت در کشورهای چین، ژاپن و کره جنوبی انجام و نتایج چاپ میشود که طی آن حمایتهای این کشورها از صنعت دریاییشان بررسی می شود. علاوه بر این، در این سال حوزه فعالیت صندوق به تمامی استانهای ساحلی گسترش مییابد.
اما در سال 94، این صندوق 309 میلیارد ریال تسهیلات ارائه و دولت مبلغ 25 میلیون دلار منابع به صندوق تزریق کرد و صندوق در این سال، دو جلد از کتاب های بررسی وضعیت صنعت در کشورهای دیگر مانند ترکیه، برزیل، سنگاپور، ویتنام و چند کشور دیگر را زیر چاپ می برد. در سال 94 با اعطای این میزان از تسهیلات، نسبت به سال 93 ، حدود 400 درصد رشد در اعطای تسهیلات داشته است.
در سال 94، صندوق عملا وظیفه ارائه تسهیلات و حمایت از صنایع دریایی را بر عهده دارد که این تسهیلات در زمینه ساخت شناور، تعمیر شناور و تجهیز کارگاه های شناورسازی است. همانطور که می¬دانید هر شناوری 30 ماه یکبار باید تعمیر اساسی داشته باشد. بنابراین تسهیلات جهت ساخت، تعمیر و تجهیز شناورها است.
-این صندوق چه نوعی از خدمات را به صنایع دریایی اختصاص میدهد و در حال حاضر سبد خدمات صندوق چیست؟
در سال 95، علاوه بر فعال سازی ارتباط با حوزههای رسانهای، صندوق برای بهبود شرایط، سبد محصولات تازه ای را معرفی کرد که اولین محصول، ضمانت نامه است که سه مرحله دارد. به این ترتیب که هر فردی می تواند در زمینه دریایی ضمانت نامه دریافت کند که 50 درصد از هزینه های آن را میتوانند از طریق صندوق پرداخت کنند. محصول بعدی یارانه تسهیلات است که در واقع به تسهیلاتی که برای توسعه دریایی داده میشود، یارانه در نظر گرفته میشود تا نرخ بهره آن کمتر شود.
در حال حاضر موضوعی که بر آن تمرکز داریم، بههم رسانی کسب و کارهای صنایع دریایی است. یعنی همه صندوق¬ها در دنیا زمانی که تسهیلات می دهند، به شرطی است که از همان کشور خرید کنند. در همین راستا صندوق توسعه صنایع دریایی هم، با معرفی یک محصول مالی جدید، قصد دارد برای تامین مالی ساخت، تعمیر و تجهیز (به غیر از خرید شناور) تسهیلاتی را در اختیار فعالان قرار دهند تا از ظرفیتهای داخل کشور استفاده شود. در واقع با قطعهسازان و تولیدکنندگان داخلی مذاکره میکنیم تا درصدی تخفیف برای این فعالان در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر صندوق در پی سازماندهی بازار و نزدیک کردن سازندگان و متقاضیان به یکدیگر است.
در سال جاری هدف صندوق این است که تسهیلات سرمایه در گردش و صدور ضمانت نامه را هرکدام تا مبلغ 500 میلیارد ریال، تسهیلات ساخت و تعمیر را تا مبلغ هزار میلیارد ریال و موضوع جذب سرمایه گذار خارجی را تا سقف 150 میلیون دلار اجرایی کند. همزمان مطالعاتی را در جهت راهاندازی پروژه¬های مطالعاتی نیز پیگیری می¬کنیم که نتایج آن را به زودی اعلام خواهیم کرد. همچنین این صندوق برای سال جاری 50 میلیون دلار نیز برای تامین مالی پروژههایی که با رویکرد توسعه صادرات محصولات باشند، در نظر گرفته است. علاوه بر این، صندوق به شرکتها با رویکرد صادراتی، در برگزاری همایشها نیز کمک میکند.
-صندوق توسعه صنایع دریایی از چه طریقی منابع جذب میکند؟
در واقع صندوق توسعه و حمایت از صنایع دریایی صد در صد دولتی است و عملا بودجه آن از طریق دولت تامین می شود. البته امسال تا این لحظه هنوز بودجه ای به عنوان منبع مالی سال 95 به صندوق داده نشده است و عملا، منابع صندوق از سرفصل های بودجه ای تامین می شود و منابع جذب شده با قرار گرفتن در سیستم بانکی، با استفاده از ضریب اهرمی، تسهیلات ارائه می دهد.
در قانون توسعه و حمایت از صنایع دریایی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مکلف کرده که سالانه یک میلیارد دلار از حساب ذخیره با شرایطی خاص به صندوق کمک شود که این منابع تاکنون محقق نشده است. علاوه بر این دو منبع دیگر نیز وجود دارد که تاکنون از آنها نیز کمکی دریافت نشده است.
به این ترتیب منابع صندوق 4 نوع است که یک ردیف از بودجه دولت، یک میلیارد دلار که شرح آن گفته شد و دو منبع دیگر است. دو منبع دیگر، اولی 5 درصد از عملکرد فروش شرکتهای سازنده شناور است که از اعتبارات عمومی استفاده میکند و منبع دوم، 10 درصد از هزینه حمل میعانات نفتی و گازی وارداتی که توسط ناوگان غیر ایرانی وارد میشود، است. این در حالی است که در حال حاضر هیچ یک از این منابع محقق نشده است.
-آیا تسهیلات صندوق به بخش خصوصی داده میشود و سود تسهیلات ارائه شده از سوی صندوق چه میزان است؟
همواره نگاه صندوق به اعطای تسهیلات به بخش خصوصی است و ترجیح ما این است که با بخش دولتی کار نکنیم. در حال حاضر سود سپردههای بانکی در نظام بانکی 15 درصد است و تسهیلات 18 درصد اعطا میشود. این در حالی است که منابع صندوق توسعه صنایع دریایی در حوزههای دانشبنیان تک رقمی (9 درصد) و برای ساخت و تعمیر 10 تا 12 درصد است. همچنین 50 درصد از هزینههای ضمانتنامه به عنوان یک محصول ارزشمند برای فعالان حوزه صنایع دریایی، توسط صندوق داده میشود.
-در حال حاضر صندوق توسعه صنایع دریایی با چه چالشهایی روبهرو است؟
اولین تنگنا، منابع مالی است چون حوزه صنایع دریایی حوزه پر منبعی است و نیاز به منابع زیادی دارد. دومین مشکل، حوزه فعالیت صندوق است. به این ترتیب که حوزه فعالیت صندوق در بستر نظام بانکی است و این نظام از قواعد خاص خود پیروی میکند. چالش سوم هم، وجود سازمانها و نهادهای است که در وزارت صنعت، معدن و تجارت و دیگر وزارتخانهها وجود دارند و تنظیم ماموریتهای دریایی یکسانی ندارند. در واقع در حوزه دریا تعدد موثرین وجود دارد و ذینفعان زیادی وجود دارند. چالش چهارم این است که اقتصاد دریا، با وجود اینکه سهم زیادی در اشتغال دارد و 7 استان ساحلی درگیر آن هستند، مغفول واقع شده است و واژه "دریا" کلید واژه اصلی این هفت استان نیست و در اولویت اصلی آنها قرار ندارد. حال اینکه دریا فرصتهای زیادی برای اقتصاد کشور میتواند بهوجود بیاورد. گردشگری دریا، شیلات و دیگر حوزههای این بخش فرصتهایی هستند که میتوان با راهبری جدی از آنها بهرهمند شد. این در حالی است که 24 درصد وسعت کشور در این استانها و 22 درصد جمعیت ایران در این 7 استان زندگی میکنند.
چالش پنجم این است که سهم بخش دریا از اقتصاد مقاومتی، نیاز به بازبینی دارد. در اقتصاد مقاومتی اولین مورد، افزایش مقاومت اقتصاد است و دریا به عنوان معبری که 90 درصد واردات و صادرات از آن انجام میشود، تجلی واژه اقتصاد مقاومتی است. چون این بخش هم توان گردشگری دارد و هم در آن رقابت کمی وجود دارد. مشکل دیگر در این بخش چالشهای درون سازمانی است که مربوط به مجموعهای از مقررات، اساسنامهها، آییننامهها و قوانین اجرایی است که در سایه برخی از قوانین متضاد شکل گرفته است و عملا توان سازمان را برای حرکت رو به جلو با مقاومت مواجه کرده است. این مشکل سازمان را از حرکت به سمت ماموریت اصلی باز میدارد و سرعت حرکت به سمت اهداف را کند میکند. در حال حاضر به دنبال آن هستیم که این مشکلات را رفع کنیم. چالش دیگر در خصوص سرمایهگذاران خارجی است که باید به این گروه تضمینهای لازم داده شود که ما به عنوان صندوق مالی باید نقش ضمانت دادن را نیز به عهده بگیریم. در واقع این فرآیند باید تسریع شود.
-آیا دفاتر صندوق توسعه صنایع دریایی در استانهای ساحلی راهاندازی شده است؟
در سال 95، یکی از ماموریتها، این بود که حوزه فعالیت صندوق گسترش پیدا کند و به همین منظور با استانداران استانهای ساحلی گفتوگو کردیم. اولین استان خوزستان بود و دفتر منطقهای در این استان شکل گرفت. به این ترتیب در خوزستان، وزارت صنعت، معدن و تجارت میزبان دفتر صندوق است و نماینده ما در آنجا حضور دارد. به این شکل فضایی برای تعامل با حوزه دریایی به وجود آمد. همچنین تا پایان سال تلاش داریم، دفاتری در استانهای دیگر نیز تاسیس شود. در واقع گام اول راهاندازی دفاتر، راهاندازی آن در وزارت صنعت، معدن و تجارت است و با افزایش حجم فعالیتها، این دفاتر به خارج از وزارتخانه انتقال پیدا میکند. در حال حاضر دیگر استانها اعلام آمادگی کردهاند و امیدواریم بتوانیم در استانهای شمالی تا یک یا دو ماه آینده دفاتری را شکل بدهیم. همچنین در استان هرمزگان، از قبل دفتر صندوق وجود داشت.
-در حال حاضر شرکتهایی که در حوزه صنایع دریایی فعالیت دارند، تا چه حدی با صندوق توسعه صنایع دریایی آشنا هستند و از خدمات آن آگاهی دارند؟
شرکتها و سازمانهای موثر در حوزه صنایع دریایی، صندوق توسعه صنایع دریایی را میشناسند. اما کسب و کار صنایع دریایی بیشتر، مبتنی بر خرده مالکی است و صاحبان این صنایع غالبا شرکتهای کوچک و متوسط خانگی هستند. به این ترتیب به دلیل پراکندگی این صنایع، شناسایی با مشکل همراه است. این در حالی است که عمده فعالان این حوزه، میتوانند دستکم شناسایی لازم را از این صندوق داشته باشند.
-در حال حاضر اقتصاد دریا در اقتصاد ایران چه سهمی را دارد؟
اکنون اقتصاد دریا، کمتر از 2 درصد جیدیپی را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که این بخش میتواند با صرف هزینههای کمتری نسبت به حوزههای رقیب، سهم بیشتری در جیدیپی داشته باشد و راحتتر میشود این سهم را افزایش داد. در دنیا شهرهای بزرگ در کنار دریاها و اقتصاد، مبتنی بر دریا شکل گرفتهاند، اما در ایران شهرهای توسعه یافته در مناطق مرکزی کشور است. در واقع این مهم نشان میدهد، مدل توسعه ایران مبتنی بر منابع آبی نیست.
-به نظر شما، مراحل توسعه صنایع دریایی چیست و چه مراحلی برای آن باید طی شود؟
برای توسعه صنایع دریایی اولین گام مهم ایجاد استراتژی مناسب، دومین مورد تعیین تامینکننده مالی و سومین مرحله سازماندهی و ساختاردهی آن است. بعد از آن باید تعهد لازم به آن نیز در نظر گرفته شود.
-آیا این صندوق برای تامین مالی با شرکای خارجی نیز همکاریهایی را انجام میدهد؟
در حال حاضر دو تفاهمنامه با شرکای سنگاپوری برای تامین مالی امضا شده است که طی یکی از این تفاهمنامهها، مبلغ 400 میلیون یورو از سوی این شرکت برای تامین مالی اختصاص مییابد.