عصر بازار- افزایش تولید نفت در چند ماه اخیر سبب نشد تا درآمدهای نفتی کشور هم افزایش پیدا کند.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از اعتماد، درآمد نفتی دولت ایران نصف شد. این نکته در گزارش اعلام شده از سوی اوپک مورد تاکید قرار گرفته است.
هرچند پیش از این کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی از سوی مقامات دولت ایران بر پایه قیمتهای جاری نفت اعلام شده بود اما تایید اوپک نشان میدهد کاهش درآمدهای نفتی در این دوره زمانی ٥۰درصد بوده که سختیها و مشکلات ناشی از تامین مالی دولت در این دوره زمانی را نشان میدهد.
در حالی درآمدهای نفتی ایران رو به کاهش رفته و به نصف رسیده که حجم نفت صادراتی ایران در این دوره زمانی رو به افزایش بوده و ایران توانسته است میزان صادرات نفت خود را به حدود ٥/٢ میلیون بشکه در روز برساند. ایران پیش از تحریمهای نفتی روزانه در حدود دو میلیون و 400 هزار بشکه نفت میفروخت اما در پی اعمال تحریمهای نفتی از سوی اتحادیه اروپا این رقم به حدود یک میلیون بشکه کاهش یافت. در حال حاضر صادرات نفت ایران به محدوده صادرات نفت ٩ سال قبل بازگشته است.
بررسیها نشان میدهد در صورتی که تحریمهای نفتی ایران تداوم مییافت و میزان صادرات نفت دو برابر و نیم شد، درآمد نفتی ایران با کاهش قیمت نفت به حدود یکسوم سال 2014 میرسید. ایران در سال 2014 از محل فروش نفت در حدود ٥٣ میلیارد دلار برآورد شده. این در حالی است که در سال گذشته میلادی، یعنی سال 2015 میزان درآمدهای حاصل از صادرات نفت به ٢٧میلیارد دلار رسیده است.
افزایشی که سبب خیر نشد
کاهش قیمت نفت در سالهای اخیر، هزینههای سنگینی را به دولتهای کشورهای نفتی تحمیل کرده است. ایران در شرایطی در سال 2015 تنها ٢٧میلیارد دلار نفت فروخته است که میزان درآمدهای نفتی کشور در سال 2011 به ١١٤ میلیارد دلار میرسید.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند ایران مهمترین و بزرگترین فرصت تاریخی را در بازار جهانی نفت از دست داد و در حالی که درآمدهای بیش از صد میلیارد دلار در سال به دست آورد و حجم درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز در فاصله سالهای ١٣٨٤ تا ١٣٩٢ از800 میلیارد دلار فراتر رفت اما نتوانست از این اعتبارات برای بهبود وضعیت اقتصادی و تقویت بنیانهای اقتصاد کشور بهره ببرد.
در سالهای مذکور نه تنها بحران بیکاری حل نشد بلکه با باز شدن درهای کشور انبوهی از کالاهای وارداتی لوکس و مصرفی در بازار ایران عرضه شد که به تهیشدن ذخایر ارزی و تضعیف شدید تولید ملی منجر شد که میتوانست پشتوانه روزهای سخت اقتصادی در ایران باشد.
پیش از این نیز مقامات سازمان مدیریت و برنامهریزی وقتی با بحران ناشی از کمبود درآمدهای ارزی کشور روبهرو شدند، تاکید کردند که کشورهایی از بزنگاه کاهش درآمدهای نفتی جان سالم به در بردهاند که در دوران صعود قیمتها در این بازار نسبت به ذخیرهسازی اعتباراتشان اقدام کردهاند. کارشناسان بازارهای جهانی نفت معتقدند قیمت نفت در بازارها تا سال 2017 ترمیم نخواهد شد.
بریتانیا، ضعف دوباره بازار
از سوی دیگر باید توجه داشت پیشبینیهای صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی بر ترمیم قیمتها در بازار جهانی نفت در زمانی دلالت داشت که بریتانیا هنوز از فهرست کشورهای عضو اتحادیه اروپا خارج نشده بود. رای مردم این کشور به خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا سبب شد قیمتها در بازار جهانی نفت دوباره تضعیف شود و بازار طلا، که بازار موازی نفت تلقی میشود، با رشد قیمت روبهرو شود.
از آنجا که خروج بریتانیا با بدتر شدن اوضاع متحدان این کشور همراه بوده است، به عقیده برخی میتواند زمینهساز کاهش تقاضا برای نفت در این دوران باشد. بازار جهانی نفت در شرایط کنونی با بیش بود عرضه روبهرواست و بررسیها نشان میدهد روزانه در حدود یک میلیون بشکه نفت مازاد در بازار جهانی عرضه میشود که خود عاملی برای کاهش بیش از پیش قیمتها تلقی میشود.
کاهش سهم نفت در صادرات
گزارش ارایه شده از سوی اوپک همچنین نشان میدهد که مجموع ارزش صادرات ایران در سال گذشته میلادی ٧٧ میلیارد و ٩٧٤ میلیون دلار بوده است و به این ترتیب، سهم درآمدهای نفتی از این رقم، به ٣٥ درصد میرسد. این در حالی است که در سال 2011میلادی، درآمدهای ایران از صادرات نفت به ١١٤ میلیارد و ٧٥١ میلیون دلار میرسید.
کاهش وابستگی به نفت، راهکار بهبود وضع فعلی
ایران در شرایط کنونی درصدد کاهش وابستگی به نفت برآمده است. در حالی حجم وابستگی به نفت در بودجه سال جاری به کمتر از ٢١ در صد رسیده است که برآوردها نشان میدهد در برخی دورهها حجم وابستگی بودجه بیش از 70درصد بوده است. ایران سالهاست قصد دارد نسبت به کاهش وابستگی بودجه به نفت اقدام کند اما هنوز امکان تحقق این رویا فراهم نشده است خصوصا که رشد قابل توجه درآمدهای نفتی در سالهای حضور دولت دهم سبب شد تمام برنامههایی که در این راستا تدوین شده بود به فراموشی سپرده شود. بسیاری از کارشناسان از فرصت کنونی به عنوان فرصت مغتنمی که زمینهساز توفیق اجباری کاهش وابستگی به نفت است یاد میکنند و معتقدند دریافتن این موقعیت میتواند زمینههای ایجاد اقتصادی مبتنی به نفت و نه وابسته به نفت را فراهم کند.
افزایش غیرمترقبه قیمت نفت در دوران دولت سابق به واسطه بحران اقتصاد جهانی اتفاق افتاد و بسیاری از کارشناسان هشدار دادند که قیمتهای بالای نفت ماندگار نیست و باید برنامهریزی برای پسانداز درآمدهای بالای نفتی در دستور کار قرار بگیرد. در عمل تزریق پول هنگفت حاصل از فروش نفت به اقتصاد سبب شد بنیانهای اقتصادی کشور آسیبهای جدی را تجربه کند. به طوری که مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رییسجمهور یکی از دلایل بروز بحران فعلی اقتصادی را درآمدهای بالای نفتی در دولت سابق و عدم برنامهریزی مناسب برای هزینه کردن آن میداند.
آخرین گزارشهای ارائه شده نشان میدهد در پی ریزش قیمتها در بازار نفت، قیمت نفت خامهای سبک و سنگین صادراتی ایران هم متاثر از سایر شاخصهای معتبر جهانی در معاملات منتهی به 17 ژوئن 2016 میلادی با کاهشی بیش از 2 دلار به ازای هر بشکه همراه شد. بهای هر بشکه نفت خام سبک صادراتی ایران با ثبت کاهش 2دلار و 6سنتی در محدوده 45 دلار و 52 سنت و قیمت هر بشکه نفت خام سنگین صادراتی با کاهش 2 دلاری در محدوده 43 دلار و 54 سنت در بازار معامله شده است. با ثبت این کاهش قیمت، در مجموع از ابتدای سالجاری میلادی متوسط قیمت فروش هر بشکه نفت خام سبک صادراتی ایران 35 دلار و 99 سنت و بهای هر بشکه نفت خام سنگین صادراتی کشور در محدوده 33دلار و 59 سنت به فروش رسیده است.