به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از فارس، چرا بورس یک روز پس از توفق هسته‌ای با غرب فرو ریخت؟ آیا دولت بازار سرمایه را به حال خودش رها کرده یا مجموعه ای از رقبا می‌خواهند، با تخریب نمای بازار سهام همه دستاوردهای دولت را حتی به قیمت زیان سنگین خود به چالش بکشند؟ چرا هیچ برنامه ای برای پسا تحریم وجود ندارد؟ آیا باید دولت در شرایط فعلی در بورس دخالت مستقیم داشته باشد یا نه؟ چرا هیچ کس به داد سهامدار در تالار شیشه ای نمی رسد؟ سرمایه گذار خارجی در بورس تهران به دنبال چیست؟ آیا بورس، چوب حراجی به دارایی های مردم زده ؟ چه کسی می داند چرا بورس از حال رفته و به هوش نمی آید؟ فردا چه می شود ؟

اینها پرسش هایی است که این روزها ذهن اغلب سرمایه گذاران و فعالان بورس تهران از متولی بازار گرفته تا سهامدار خرد و حتی ناشران و مدیران شرکت های بورسی را به خود مشغول کرده و حال آنکه هیچ متغیر بنیادی روشنی برای یافتن دلیل قفل شدن یا به اصطلاح ریزش ( collapse) نماگرهای بورس برای خروج از اوضاع فعلی را نمی‌داند.

این در حالی است که طی دو سال گذشته همواره تمام امید و آرزوی همه ذی نفعان بازار سهام به نتیجه رسیدن گفت‌وگوهای هسته ای و پایان تحریم های ظالمانه غرب عنوان و همواره آنرا بهانه ای برای خروج بازار از یک دوره رکود فرسایشی سخت مطرح می کردند، اما با کمل تعجب این انتظار تا به امروز برآورده نشده است.

این در حالی است که هیات های مختلف سرمایه گذاری این روزها به کشور در رفت و آمدند و همگی بر استفاده از ظرفیت های بورس ایران تاکید می کنند، اما گویا این حرف‌ها برای تبدیل شدن به عمل هنوز  فاصله بسیاری دارد.

برای بررسی و موشکافی پدیده رخ داده در بورس امروز کشور به تنی چند از کارشناسان حرفه ای و با سابقه بازار سرمایه با موضوع « بررسی وضعیت بازار سرمایه در قبل و بعد از توافق هسته ای» به گفت‌وگو نشسته ایم.

اظهار نظرهای جالب در این گفتگوی تعاملی و دوستانه برای آنها که این روزها به دنبال یافتن دلیل رفتار متناقض بازار سهام در واکنش به خبرهای مثبت هستند قابل تامل است؛

کارشناسانی که در این نشست حضور یافته اند شامل جعفر عزیزی مدیر عامل اسبق کارگزاری بورس بیمه ایران، محمد اسکندری مدیر عامل هلدینگ پیشگامان اقتصاد صادقین، امیر حسین اسماعیل پور کارشناس بازار سرمایه و علی مهر پور لایقی مدیر مالی یک مجموعه آموزشی هستند که به تبادل دیدگاههای خود می پردازند. اجرای این جلسه کارشناسی نیز بر عهده رضا امامی ، خبرنگار خبرگزاری فارس است.

- ضمن خوشآمد گویی حضور کارشناسان و استادان محترم ، موضوعی که این روزها ذهن هر سرمایه گذار و سهامداری را در بورس به خود مشغول کرده نحوه رفتار این بازار در مواجهه با خبرهای مثبت انتظاری آن در حوزه سیاسی از جمله توافق هسته ای است. موضوعی که در کنار سایر خواست ها و مطالبات مشروع سرمایه گذاران از متولیان بورس گویا این روزها در هیاهوی فردای پس از اعلام جمع بندی توافق هسته ای گم شد. نقطه شروع و پایان این فضا در کدام دوره زمانی قرار دارد؟

امیر حسین اسماعیل پور: متاسفانه با وجود اینکه متولی بازار سرمایه در مواجهه با مردمی که درآمد این نهاد خود انتظام از جیب آنها تامین می شود، نتوانسته اطلاع رسانی دقیق و با کیفیتی را از گذشته تا به امروز از عملکرد مالی خود ارایه دهد. 

در حال حاضر متولی بازار سرمایه با وجود آنکه داعیه شفاف سازی اطلاعات مالی شرکت ها در بازار سهام را دارد، اما از عملکرد و صورت های مالی خود هیچ شفافیتی را به بازار ارایه نمی‌کند و تنها شورای عالی بورس از آن خبر دار می شود، در حالیکه این موضوع دغدغه اصلی بازاری است که می خواهد بداند نهاد خود انتظامی که درآمدش از جیب توده مردم تامین می شود تا چه حد توانسته در زمینه های توسعه ای و آموزشی در بودجه عملکردی خود موفق عمل کند. سهامدار حق دارد مطالبه کند در جایی که از سود و زیان معاملات او تحت عنوان کارمزد به سازمان بورس کسر می شود، آیا توانسته انتظاراتش را تا حد معقولی برآورده کند؟ اینکه فدراسیون جهانی بورس ها امروز بورس ایران را نمی تواند در جمع سایر بورس های جهان بپذیرد، دلیل اصلی آن موضوع ابهام شفافیت ساختاری این بازار و تنیده شدن لایه های دولتی در مدیریت آن است.

از سوی دیگر هنوز امکان بروز و ظهور تشکل های مستقلی همچون کانون سهامداران حقیقی در بازار سرمایه به منظور استیفای حقوق سهامداران خرد فراهم نشده و با وجود آنکه سالیان بسیاری این موضوع مطرح بوده، اما همواره بر طبل مخالفت با ظهور چنین تشکلی کوبیده شده است.

با آنکه دولت کنونی در حوزه‌های زیر بنایی حوزه های مالی و پولی کارهای بسیار خوبی تا به حال انجام داده، اما سرعت فعالیت های صورت گرفته با جریان اقتصاد ایران متوازن نیست. نمی توان اقتصادی که طی 35 سال بر بانک محوری بنیان نهاده شده یک شبه از هر نقصی مبرا شود.

این در حالی است که قبل از توافق وین همواره در تحلیل ها و گزارش های کارشناسی عنوان می شد که اگر مذاکرات به نتیجه برسد، شرایط اقتصادی به یکباره از این رو به آن رو می شود، اما اکنون با وجود دست یافتن به توافق گفته می‌شود، منتظر تسکین دهنده های کوتاه مدت نباشید.

در چنین فضایی که اقتصاد ایران با ابهام‌های بسیاری مواجه شده هنوز هیچ برنامه ای برای فردای پس از توافق وجود ندارد و یا دست کم اعلام نمی‌شود و معلوم نیست برای چه چیزی اصلاً توافق با غرب صورت گرفته است.

- با وجود انتظار بازار سهام برای بروز آثار مثبت پس از توافق وین ، اما بازار تنها توانست در مواجهه با عرضه و تقاضای سهام در بازار تنها تا یک مرتبه متوسط کل قیمت بر درآمدی خود را افزایش دهد. برخی رفتار رقبای سیاسی دولت را در افت بورس مقصر می دانند این در حالی است که سهامدار اصلی و بزرگ بازار سهام خود دولت است. دلیل اصلی تداوم رکود بازار پس از اعلام توافق وین چیست؟

محمد اسکندی: هیچ کس انتظار چنین رخدادی را پس از اعلام توافق وین در بازار نداشت. به طور معمول خبرهای مثبت در دل بازار سهام به اصطلاح پیشخور می شود با وجود آنکه پیش از توافق شاهد رشد نسبی قیمت سهام بودیم، اما عمده انتظارها از بابت توافق هسته ای در بورس محقق نشد. شاید بتوان گفت اقتصاد ایران هنوز توافق هسته ای را باور نکرده و اقتصاد سخن سیاست مدارانی که درون مایه توافق را بررسی کرده اند و آنرا کلید بهبود و رفع مشکلات بازار می دانند را هنوز باور نکرده است.

از طرفی دیگر توافق هسته ای از دو منظر محتوا و زمان بندی رفع تحریم ها گویا چندان برای سرمایه گذاران جذاب نبود چراکه برآورد بازار بسیار فراتر از این انتظارات بود. خیلی ها قبل از توافق لوزان اعلام می کردند که هیچ چیز مشخص نیست و چیزی مبنی بر موفقیت مذاکرات بیرون نمی آید، در مقابل برخی دیگر نیز همواره تلقین می کردند که قرار است اتفاقاتی به سرعت رخ دهد، اما به مرور تحلیل ها نشان داد که واقعیت چیست.

به نظر دولت بازارهای متشکل از جمله بورس را رها کرده و آن را نزد سفته بازان سپرده است. با کمال تاسف دولت به عنوان اصلی ترین بازیگردان بازار سرمایه مدیریت هیجان های صوری را از وظایف خود نمی داند و یا به آن عالم نیست و بی تجربه است، در حالی که در بازار ارز به خوبی این موضوع را درک و بکار گرفته است.

در حال حاضر به نظر می رسد، دولت در مواجهه با بازار سرمایه بیش از حد ژست تکنوکرات به خود گرفته و یا شاید بازار سهام را آنچنان بازار بالغی فرض کرده که نیازی به هدایت ندارد. برخی وزرا اعلام می کنند که بلوغ بازار پس از توافق دیده شد، در حالی که این ادبیات با توجه به مفاهیم موجود در بازار سرمایه ایران فاصله بسیاری دارد . اگر این مفاهیم به بازار سرمایه ایران اطلاق می شود، باید گفت استاندارد های رفتار بازار سهام از نگاه مسئولان تغییر کرده و باید به مردم آموزش بدهند.

در دنیای واقعی، رفتار بازار سهام به گونه ای است که چنین نسخه هایی را نمی پذیرد و اکنون با دچار شدن به یک سوء تفاهم بزرگ با متولیان می بینیم که انتظارات با آنچه که در نماگرهای بازار می بینیم، همخوانی ندارد، اینکه قبل از توافق بازار سهام با رشد نماگر ها مواجه باشد، اما پس از اعلام توافق به یکباره ریزش کرده و آنرا بلوغ بازار بدانیم به منطق سازگار نیست. در حال حاضر به خاطر همین مفاهیم متناقض، خروج سهامداران از بازار سهام تسریع یافته و گویی در شب عروسی داماد با مرگ عروسش مواجه شده است. امید بود با کاهش نرخ سود بانکی فضای منفی بازار سهام کاهش یابد که  آن هم با با تبلیغ فروش اوراق بدهی و با درآمد ثابت با سود های فراتر از 24 درصد بر باد رفت.

- موضوع تحریم ها همواره ریسک سیستماتیک بازار سرمایه در بیش از یک دهه گذشته بوده ، بالاخره بورس به تحریم ها واکسینه شده یا بر اقتصاد بی تاثیر بوده است؟

جعفر عزیزی: از اوایل سال 1382 که موضوع هسته ای در فضای سیاسی کشور مطرح شد افکار عمومی در بازار سرمایه نیز آرام آرام به این مباحث واکنش و حساسیت نشان داد، این در حالی بود که اغلب مردم نسبت به مفاهیم همچون پروتکل الحاقی حتی شناخت نسبی هم نداشتند، این موضوع در کنار افزوده شدن تحریم ها به آرامی تسری پیدا کرد که تبعات آن در بورس شروع به نشان دادن کرد و متوسط نسبت قیمت بر درآمدی کل بازار سهام رو به افت گذاشت. بورس در این دوره هیچ گاه نتوانست از این ریسک سیستماتیک چشم پوشی و یا حداقل آن را هضم کند و هر جا که عزم کرد که به رشدی پایدار دست، یابد به بهانه هسته ای از ادامه باز ایستاد.

در چنین فضایی هیچ یک از فعالان بازار نپذیرفته بودند که روزی توافق هسته ای رخ خواهد داد. اما طی دو سال اخیر بر خلاف 10 سال گذشته به طور پیوسته این امید ایجاد شد که توافق هسته‌ای صورت می‌گیرد.

فعالان بازار سرمایه در اوج بی اعتمادی این امید برایشان ایجاد شده بود که با وجود بدترین شرایط تحریمی موجود مذاکرات هسته ای با تیم جدید به نتیجه دست یابد و دیگر تحریم های جدیدی وضع نشود. باید دانست که تحریم های ایران در دنیا یکی از بی سابقه ترین تحریم ها بود که آثار زیان باری برای اقتصاد کشور و حوزه های برخوردار از مزیت صاداتی از جمله پتروشیمی ها و حتی غیر فعال شدن اسکله های دریایی را در بر داشت. تحریم هایی که اگر چه ابتدا در حد یک ادعا بود، اما رد یابی کدینگ نشان داد که واقعیت های تحریم ها نشان داد که به طور ظالمانه معیشت مردم ایران را هدف گرفته است.

در طول دو سال گذشته روند بیکاری و رکود در اقتصاد همسو با تبعات تحریم ها در شرایطی افزایش یافت که با وجود آنکه توافق هسته ای حاصل شده، اما تحریم ها توانسته ضربه خود را به ویژه بر شرکت های کوچک و متوسط بر جای بگذارد و این موضوع به روشنی در گزارش های عملکردی سه ماهه اول امسال شرکت ها دیده می شود. انتظارها این بود که به محض توافق هسته ای همه چیز خوب شود، اما به دلیل اینکه شم اقتصادی ما همچون شم سیاسی در انتخابات ها همواره دچار خطای فاحش می شود هیچ گاه از این بعد به مسائل نگاه نکردیم که برای جبران خسارت های یک دهه اخیر تحریم ها بر پیکره اقتصاد و سیاست باید حداقل دو سال صبر کرد.

در عین حال طی دو سال اخیر بی سابقه ترین سیاست های انقباضی در کشور به اجرا گذاشته شده که در هیچ کشوری حتی در ترکیه با برخورداری از شدید ترین تورم ها رخ نداده است.

در تاریخ اقتصاد جان مینارد کینز اقتصاد دان انگلیسی قرن بیستم به دولت ها توصیه می کند، در اوضاع اقتصادی تورمی نه تنها نباید مالیاتی گرفت، بلکه باید به مردم وام ارزان هم داد.

همه این مسائل به کنار ؛ بورس در دوره ای که تحت نظارت بانک مرکزی بوده سکانش به دست وزارت اقتصاد سپرده می شود، در حالی که وزن ریاست سازمان بورس در حد رییس کل بانک مرکزی نیست و در نشست های هیات دولت حضور ندارد.

در شرایطی که وزیر اقتصاد عنوان می کند که سهم تامین مالی کشور از بازار پول به بیش از 70 درصد رسیده و تامین مالی بلند مدت باید از طریق بورس انجام شود، اما این موضوع همچنان در اقتصاد کم رنگ است.

جایگاه ریاست سازمان بورس هنوز در اقتصاد ایران تعریف نشده و گویا برای دولت فروش سهام در سرایط رونق بازار کفایت کننده است. دیدگاه دولت مردان به نظر می رسد، به جای افزایش نقش بازار سهام در نظام تامین مالی گویی بازار سهام را تنها مکانی برای خرید و فروش سهام  در حد جزیی می بیند.

باید گفت سنگین شدن سایه بی سابقه ترین تحریم های بین المللی در کنار سیاست های شدید انقباضی در داخل همسو با وزن کم جایگاه متولی بازار سرمایه در اقتصاد باعث تشدید رکود در بازار فعلی شده است.

- از منظر سودآوری ها همواره قبل از اینکه موضوع توافق هسته ای مطرح شود مباحثی همچون ارزش جایگزینی و یا ارزش ذاتی شرکت ها به عنوان عامل اصلی رشد و کسب بازده در بازار مطرح می شد، اما اکنون پس از توافق هسته ای قیمت سهام زیر ارزش ذاتی نیز قرار گرفته؟ دلیل آن چیست؟

علی مهر پور لایقی: باید پذیرفت که کشور با اوضاع اقتصادی خوبی مواجه نیست . مشکلاتی همچون بیکاری در کنار عدم تناسب رکود و نرخ سود بانکی باعث شده تا در واقع بازار با شرایط مناسبی روبرو نباشد.

پس از اعلام توافق وین هم شرایطی بوجود آمد که گویی هیچ اتفاقی در اقتصاد رخ نداده است . از طرفی عمده شرکت های سرمایه گذاری به دنبال کوچکترین اتفاق مثبت در بازار هستند تا سهم ها و دارایی های خود را در بازار بفروشند تا بتوانند از پس دیون و بدهی هایشان برآیند.

این در حالی است که تا زمانی که فرآیند مثبتی در اقتصاد رخ ندهد و آثار اخیر تحریم ها اصلاح نشود، نمی توان گفت روند بازار سهام مثبت خواهد شد.