عصر بازار- تامین مالی نوآوری در تمامی کشورها با چالش های مختلفی روبروست؛ برخی از این چالشها تقریباً در تمامی کشورها مشترک است و به ماهیت نوآوری و ریسکهای موجود در آن باز می گردد اما بخشی از این چالشها اختصاص به شرایط بومی و میزان توسعه یافتگی هر کشور دارد. ایران نیز علاوه بر چالش های عمومی این حوزه با چالشهای مرتبط با کشورهای در حال توسعه نیز روبروست.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از خبرآنلاین، علی رغم اینکه اقدامات متعددی در حوزه تامین مالی نوآوری و کاهش ریسک فعالان این حوزه در کشور صورت گرفته است، با اینحال کشور همچنان با چالشهای بومی و اختصاصی متعددی (که عمدتاً ناشی از فقدان برخی زیرساختهای قانونی، نهادی و ... در زیست بوم نوآوری یا عدم اجرای کامل و صحیح قوانین و آیین نامه های موجود است)، مواجه است.
در صورتی که این مساله در اقتصاد حل نشود شاهد کمبود سرمایهگذاری در طرحهای نوآورانه خواهیم بود که به مرور زمان باعث کاهش رقابتپذیری اقتصاد و عدم دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی میشود. نهادهای سیاستگذار، تنظیمگر، قانونگذار، متولی و ارائه دهنده خدمات، در کشورها میکوشند تا با ساز و کارهای مختلف، این چالشها را ساماندهی نمایند.
برخی تدابیر دولتها برای تامین مالی نوآوری
الف) حمایت از سرمایهگذاری های خطرپذیر و صندوقهای مالی توسعه نوآوری و فناوری: معمولاً دولتها و نهادهای حاکمیتی، حمایتهای مستقیم و غیر مستقیم متنوعی از سرمایه گذاران خطرپذیر انجام می دهند، حتی در مواردی به اشکال مختلف یا پدیدآورنده شرکتها و صندوقهای سرمایه گذاران خطرپذیر هستند یا کمکهای مالی مشتمر به این صندوقها دارند و یا تشکیل این نوع نهادها و صندوقهای سرمایه گذاری را تسهیل می کنند.
ب) ساز و کارهای اعطای تخفیفات مالیاتی یا بیمه ای: در حوزه تخفیفات مالیاتی درصورتی که شرکتها در حوزۀ خاصی از فعالیتهای فناورانه مورد نظر سیاستگذاران (مانند تحقیقات و آموزش) فعالیت کنند، از مزایای مالیاتی برخوردار میشوند. همچنین در حوزه تخفیفات بیمه ای در صورتی که شرکتها افراد با ویژگیهای خاصی را به کار گیرند، از پرداخت تمام یا درصدی از حق بیمه سهم کارفرما معاف بوده و یا در ازای آن یارانه دریافت می کنند. حتی در مواردی درصدی از حقوق پرداختی به افراد استخدام شده و دارای ویژگیهای موردنظر دولت، مستقیما به شرکت یا فرد استخدام شده پرداخت می شود.
پ) ساز و کارهای اعطای کمک مالی و اعتبارات حمایتی: معمولاً به شرکتهایی که در زمینة فعالیتهای خاصی مانند تحقیقات نوآورانه، طراحی فناوریهای جدید، آموزشهای مدیریتی، به کارگیری مشاوران، استخدام مهندسان و دانشمندان توانمند و بسیاری از فعالیتهای دیگر اقدام میکنند، کمکهای مالی داده میشود. در بیشتر موارد، این کمکها درصد مشخصی از هزینههای فعالیتهای فوق را پوشش میدهد. در دیگر موارد، این کمکها در مجموع به موضوعاتی که به شکل کلی تعریف شده (مانند نوآوری) اختصاص دارد. همچنین اعتبارات یارانه ای معمولاً به شرکتها برای سرمایهگذاری در انواع خاصی از داراییها (مانند تجهیزات نوین) یا برای برخی فعالیتهای خاص (مانند طراحی و توسعة تجهیزات) داده میشود. این ساز وکارها معمولاً اعطای اعتباراتی با نرخ بهرة کمتر از بازار یا فراهم آوردن امکان دسترسی به اعتباراتی است که در شرایط معمول امکان دسترسی به آنها فراهم نیست.
ت) ساز و کارهای ارائة خدمات یارانهای: این ساز و کارها در پی سازماندهی و تسهیل ارائة خدمات فناوری خاصی برای شرکتها هستند و تمام یا قسمتی از هزینة این خدمات را از محل بودجه دولتی یا عمومی تأمین میکنند معمولاً این حمایتها با هدف ساماندهی و تسهیل ارائة خدمات خاصی به شرکتها (مانند مشاوره ثبت اختراع و حفاظت از دارائیهای فکری، حسابداری و مالی یا بازاریابی و فروش) صورت میگیرد؛ ولی در این ساز و کارها، کمکهای مالی نیز به شرکتها داده میشود تا بخشی از هزینة این خدمات را پوشش دهد. ممکن است این تسهیلات به شیوهای طراحی شود که شرکتها در زمینههای خاصی به همکاری گروهی بپردازند. حتی کمکهای مالی خاصی نیز اعطا میشود تا بخشی از هزینههای ساماندهی این همکاریها را پوشش دهد.
در میان رویکردهای سیاستی فوق، یکی از مهمترین و اثرگذارترین ساز و کارها، سرمایهگذاری خطرپذیر است.
سرمایه گذاری خطرپذیر به دلیل توام نمودن تامین مالی با هدایت و مشاوره های مدیریتی به شرکتهای نوپا، کارآمدترین شکل تامین مالی نوآوری است و بسیاری از چالشهای تجاری سازی، ورود به بازار، بازاریابی، بازارداری و ... را برای شرکتهای نوآور برطرف می نماید. این نوع سرمایه گذاری مکمل بسیاری دیگر از نهادها و روشهای حمایت از نوآوری است. توسعه این رویکرد از اوایل دهه 1380 در ایران آغاز شده استو در دهه 1390 شتاب بیشتری گرفته است. با اینحال کماکان نیازمند بسترسازی بیشتر برای ورود بخش خصوصی و سرمایه های حقیقی به این حوزه هستیم. همچنین ورود هلدینگها به این حوزه می تواند جهشی در تاریخ این صنعت محسوب گردد.
* مهدی کنعانی، مدرس و مشاور کارآفرینی و سرمایه گذاری نوآورانه