به گزارش پایگاه خبری«عصربازار» به نقل از  فارس، اعتبار را در زبان فارسی معادل با کلماتی چون آبرو، اعتماد یا قول به کار می‌برند،اما اهالی بورس زمانی که از آن یاد می‌کنند، معنایی دیگر را در ذهن دارند. اعتبار یا معامله اعتباری، معامله‌ای است که در جریان آن بخشی از مبلغ خرید اوراق بهادار توسط مشتری و مابقی آن توسط کارگزار پرداخت می‌شود. در این نوع معامله، کارگزار به مشتری وام می‌دهد و اوراق بهادار خریداری شده نزد کارگزار به وثیقه گذاشته می‌شود.

اهرم اعتباری برای تقویت بازدهی

بورس‌ها از این ابزار مالی بهره می‌برند تا از طریق فراهم آوردن امکان سرمایه‌گذاری اهرمی، بر جذب نقدینگی به سمت بازار بیفزایند و سهامداران نیز با استفاده از این امکان، قدرت خرید خود را افزایش داده و می‌توانند با استفاده از سرمایه‌ای کم، سود بیشتری کسب کنند.

برخی سرمایه‌گذاران توانسته‌اند با بهره‌مندی از این ابزار، بازدهی بسیار بیشتری در مقایسه متوسط بازار به‌دست آورند؛ اما در مقابل بسیاری از مشارکت‌کنندگان نیز گناه زیان سنگین و حتی از دست رفتن سرمایه‌شان را متوجه آن می‌دانند.

اعتبار و افزایش هزینه مالی

معمولاً وامی که در فرآیند اعطای اعتبار از سوی کارگزار به مشتری ارائه می‌شود از منابع بانکی تأمین می‌شود و لذا بهره‌ای متناسب با نرخ بهره تسهیلات بانکی به آن تعلق می‌گیرد.

مدیرعامل شرکت کارگزاری سرمایه‌گذاری ملی ایران، مهدی مقدسی این موضوع را یکی از عواملی می‌داند که در عملکرد سهامداران برخوردار از اعتبار تاثیری قابل توجه می‌گذارد. وی در این‌باره به خبرنگار اقتصادی فارس گفت: نرخ بالای سود بانکی بر اهمیت هزینه تأمین اعتبار می‌افزاید، هزینه‌ای که گاهی اوقات مبلغ چشمگیری را شامل شده و بازدهی استفاده از اعتبار را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

گزارشی که توسط شرکت بورس اوراق بهادار و به منظور معرفی تأمین مالی اعتباری خرید اوراق بهادار منتشر شده است با اشاره این موضوع می‌نویسد: از آن‌جا که بهره وام اعطایی از سوی کارگزاران، بازده سرمایه‌گذاران را کاهش می‌دهد، معامله‌های اعتباری بیشتر توسط معامله‌گران روزانه انجام می‌شود.

تهدید از پس فرصت

مهدی مقدسی نیز در اشاره به لزوم محدود شدن سرمایه‌گذارانی که از اعتبار استفاده می کنند تاکید کرد: وجود معامله‌های اعتباری در بازار الزامی است اما استفاده از آن می‌تواند بازیگران غیرحرفه‌ای را با زیان سنگین مواجه کند.

شرکت بورس اوراق بهادار در گزارش خود معامله‌گران حرفه‌ای را سرمایه‌گذارانی معرفی می‌کند که از دانش کافی برای تشخیص الگوهای روند معاملاتی برخوردارند؛ اما به نظر می‌رسد این تمام مهارت مورد نیاز برای معامله اعتباری نیست.

مقدسی یکی از این مهارت‌ها را توانایی مدیریت سرمایه دانست و ادامه داد: به عنوان مثال در مواجه با روند نزولی قیمت‌ها، معامله‌گر اعتباری باید با سرعت و دقت بیشتری درباره ترکیب سرمایه‌گذاری خود تصمیم‌گیری کند. تأخیر در اصلاح این ترکیب می‌تواند شرایطی را فراهم کند که کارگزار به‌منظور تأمین وجه تضمین، اوراق بهادار مشتری را به انتخاب خود بفروشد.

وجه تضمین یا حداقل سهم مشتری، حداقل مجاز نسبت آورده نقدی مشتری به ارزش بازار سهام خریداری شده است. حداقل سهم مشتری در بورس اوراق بهادار تهران 35 درصد ارزش معامله خرید اعتباری است؛ به‌عبارت‌دیگر، اگر سرمایه‌گذار اقدام به خرید 100 میلیون ریال سهام کرده باشد، می‌تواند حداکثر 65 میلیون ریال از خرید خود را با استفاده از اعتبار تسویه کند. حال اگر قیمت سهام خریداری‌شده نزول کرده و 80 میلیون ریال شود، سقف مجاز اعتبار، 52 میلیون ریال می‌شود؛ لذا سهامدار باید 13 میلیون ریال از اعتبار خود را تسویه کند، در غیر این صورت کارگزار مجاز است تا با فروش بخشی از سهام، نسبت فوق را تصحیح کند.

بنابراین با کاهش قیمت اوراق بهادار، کنترل سرمایه‌گذار بر سرمایه‌گذاری خود کاهش یافته و کارگزار می‌تواند سهام وی را بفروشد. به‌این‌ترتیب حق انتفاع از برگشت قیمت سهم از سهامدار سلب می‌شود و این در حالی است که در معامله نقدی، او می‌تواند شناسایی زیان را به تأخیر بیندازد و تا افزایش مجدد قیمت صبر کرده و با نگهداری سهام، زیان خود را پوشش دهد.

مهدی مقدسی، آمادگی روانی را دیگر عامل مؤثر در افزایش بهره‌وری استفاده از معامله اعتباری برشمرد و تصریح کرد: مشتری با سرمایه 350 میلیون ریال به‌مرور آمادگی روانی مواجهه با زیان‌های مربوط به حجم سرمایه‌اش را کسب می‌کند. اگر به این مشتری بلافاصله اعتباری نزدیک به دو برابر سرمایه خود تعلق گیرد، با توجه به افزایش ریسک سرمایه و حجم سود و زیان احتمالی، ممکن است وی در مدیریت معامله‌های هیجان‌زده شده و زیان خود را تشدید کند.

روند بازار ضربدر اعتبار

تقویت روندها یکی دیگر از ویژگی‌های استفاده از اعتبار در بازار سرمایه است. معاملهٔ اعتباری قدرت خرید مشتریان را افزایش می‌دهد و این امر باعث افزایش تقاضا در زمان افزایش قیمت‌ها می‌شود. از سوی دیگر با افزایش قیمت‌ها، سهم مشتری نزد کارگزار افزایش پیدا می‌کند و این موضوع باعث خرید اعتباری مجدد و تقویت روند صعودی می‌شود. در هنگام کاهش قیمت‌ها نیز برخی از فروش‌ها که با هدف تأمین وجه تضمین انجام می‌شود، روند نزولی را تقویت می‌کند.

مدیرعامل قدیمی‌ترین شرکت کارگزاری فعال در بورس با اشاره به مواردی از تأثیر معامله‌های اعتباری در تشدید سقوط بازارهای بین‌المللی گفت: چنین تجربه‌هایی را در روزهای ابتدایی راه‌اندازی معاملات آتی سکه شاهد بودیم. در آن روزها بسیاری از سرمایه‌گذاران مبتدی گرفتار اهرم بازار آتی شدند و زیان‌های سنگینی را نیز تجربه کردند؛ اما با گذشت زمان یا از بازار خارج شدند یا به تقویت مهارت‌های خود را پرداختند.

اول ایمنی بعد معامله اعتباری

بررسی اتفاقات تاریخی و تعداد قابل‌توجه سهامدارانی که از معامله اعتباری به‌عنوان تجربه‌ای تلخ یاد می‌کنند، لزوم تعیین تمهیداتی برای جلوگیری از بروز موارد مشابه را گوشزد می‌کند.

مقدسی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی فارس آگاهی بخشی به مشتریان و نظارت دقیق بر معاملات را تنها راه‌های پیشگیری از بروز بحران دانست و ادامه داد: در بسیاری از کشورها، کارگزاران به سرمایه‌گذاری که قصد استفاده از اعتبار دارد بروشوری ارائه می‌کنند که با استفاده از آن، مکانیسم معاملات اعتباری و تمام ریسک‌های مربوطه رسماً به وی ابلاغ شده باشد.

اصلاح یک باور تاریخی

یکی از ره‌آوردهایی که فعالان بازار برای معاملات اعتباری متصورند، تأثیر این معاملات بر بازار در روزهای پایانی هر ماه است. باور عمومی میان سهامداران به این صورت شکل گرفته است که مشتریان اعتباری از جمله برخی بازیگران بزرگ حقوقی ملزم هستند تا در پایان ماه اعتبار خود را تسویه کنند؛ لذا اقدام به عرضه سنگین سهام کرده و روند بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

مدیرعامل شرکت کارگزاری سرمایه‌گذاری ملی ایران ضمن رد این باور، بروز مواردی از این دست را ناشی از مشخصات قراردادهای قدیمی تأمین مالی فی‌مابین کارگزار و بانک دانست که کارگزار را ملزم به تسویه ماهیانه اعتبار می‌کرد. بنا بر اذعان وی، قراردادهای جدید، تسویه را محدود به یک‌بار در سال و در انتهای سال مالی شرکت کارگزاری کرده است و آنچه احتمالاً در پایان هر ماه روی می‌دهد متأثر از برداشت اشتباه سهامداران است و نه بازپرداخت اعتبارات.