به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از ایرنا، امکان فروش نفت، ورود ارز به کشور و انجام معامله های اقتصادی به صورت شفاف، از فوری ترین دستاوردهای اجرای برجام در ایران بوده است. افزایش درآمد، حفظ ارزش پول ملی و جلوگیری از زمینه های فساد هم به مدد همین دستاوردها امکان پذیر می شود.
اما دستاورد دیگری که الزاما به برجام مربوط نیست، اما کشورمان آن را دنبال می کند، 'استفاده از الگوهای موفق در روابط بین الملل' است. به بیان دیگر، گسترش روابط با کشورهای خارجی، اکنون با برنامه ریزی و مدیریت ملی انجام می شود. در این نوشتار به بهانه سفر فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی دو الگوی ایجاد رقابت و سرمایه گذاری در روابط بین المللی اقتصادی ایران مورد توجه قرار گرفته است.

** الگوی ایجاد رقابت در جذب سرمایه و فناوری
'ایجاد رقابت'، شاید یکی از موفق ترین الگوهای تجربه شده در جهان باشد. چین و هند تا پیش از فروپاشی شوروی، کشورهایی بودند که روابط آنها با جهان خارج، تابع پیش فرض های بازدارنده بود. بدین معنا که چین دارای هویت کمونیستی اما رقیب و گاه مخالف شوروی بود و هند یک دموکراسی زیر چتر شوروی به حساب می آمد. روابط خارجی این دو کشور نیز بر اساس همین پیش فرض ها محدود می شد.
چه شد که چین و هند از کشورهایی بی تاثیر در اقتصاد جهان، اکنون به ابرقدرت های اقتصادی تبدیل شده اند؟ چین توانست با حفظ معیارهای شرقی و استقلال طلبانه خود، وارد اقتصاد جهان شود. پکن سال 2001 وارد سازمان تجارت جهانی شد و از این سازمان که در اصل برای تقویت موضع کشورهای غربی طراحی شده بود، به عنوان سکویی برای گسترش شبکه روابط اقتصادی اش استفاده کرد. امروز اکثر کارشناسان اقتصادی بر سر این موضوع اتفاق نظر دارند که چین، بزرگترین برنده نظام بازرگانی آزاد است.
هند در دوران جنگ سرد، به سلاح های روسی وابسته بود، اما این کشور در سال های اخیر بیشتر در راستای رقابت با چین، تصمیم گرفت در حوزه دفاعی، یک تولیدکننده باشد و نه یک خریدار. زمانی که دهلی نو با واکنش سرد مسکو برای انتقال فناوری تولید سلاح رو به رو شد، هندی ها لحظه ای در استفاده از الگوی رقابت درنگ نکردند. به ویژه پس از آنکه مسکو برای تکمیل طرح مشترک ساخت جنگنده نسل پنجم رادارگریز از هندوستان زمانِ بیشتر و یک میلیارد دلار پولِ اضافه تر از قرارداد مطالبه کرد و حاضر نشد فناوری ساخت در اختیار دهلی بگذارد، واکنش هند به اوج خود رسید. مجله «جینز دیفنس» در شماره سپتامبر سال 2014- شهریور سال 1393 - از پاسخ نیروی هوایی هند خبر داد و نوشت این نیرو سفارش پیشین خود برای خرید 220 فروند از هواپیمای یادشده را به 130 تا 145 فروند کاهش داده است. هندی ها همزمان مذاکره با ژاپن برای ساخت مشترک سلاح های نظامی و مذاکره با فرانسه و آمریکا برای خرید سلاح را نیز آغاز کردند.
واکنش مسکو البته قابل پیش بینی بود. 'سرگی شویگو' وزیر دفاع روسیه در گردشی آشکار در اسفند 1393، تصمیم به سفر به هندوستان گرفت و پس از آن اعلام شد که دو طرف نه تنها توافق کرده اند که همه اطلاعات مربوط به این جنگنده را به اشتراک بگذارند، بلکه روسیه احتمالا در ساخت و نگهداری از «ویکرانت»، نخستین ناو هواپیمابر هندی نیز به دهلی نو کمک های فنی ارایه خواهد کرد و تعدادی جنگنده و بالگرد هم برای استفاده روی عرشه این ناو به هند خواهد فروخت (1).
عین همین سیاست، بارها در حوزه اقتصاد و صنایع آزموده شده است. امروز ایران با گسترش همزمان روابط با همه بلوک های اقتصادی، این پیام را به اروپایی ها می دهد که برای مشارکت با کشورمان باید در رقابت با طرف های دیگر، بهترین پیشنهاد و بیشترین خدمات را ارایه کنند. در همین راستا، ایران، هم مشارکت فعال در پیمان شانگهای را دنبال می کند و هم با کشورهای غربی پای میز مذاکره می نشیند؛ هم در ساخت 'راه ابریشم جدید' برای اتصال چین به بازارهای اروپا مشارکت می کند و هم طرح گسترش چابهار و اتصال هند به بازارهای آسیای میانه را به پیش می برد؛ هم از رهبران اروپا به ایران دعوت می کند و هم میزبان رئیسان جمهوری چین و روسیه می شود و به زودی از سران ژاپن و کره جنوبی میزبانی خواهد کرد.
عین همین الگو را ایران در ابعاد منطقه ای نیز به کار خواهد گرفت. کشورمان که تاکنون در صادرات گاز بیشتر روی همسایگان شمالی اش و ترکیه حساب می کرد، اکنون نه تنها طرح دیرینِ انتقال گاز به پاکستان و هند را می تواند اجرا کند، بلکه طرح صدور گاز به عمان و از آنجا به بازارهای جهانی را پیشاپیش در دست اجرا دارد.

** الگوی سرمایه گذاری در صنایع پربازده خارجی
هفته گذشته اعلام شد ایران در ساخت یک پالایشگاه در اسپانیا، 50 درصد سرمایه گذاری خواهد کرد. ایران همچنین قصد دارد سهام پالایشگاه های کشورهای دیگر را نیز بخرد (2).
'سرمایه گذاری در صنایع پربازده در کشورهای صنعتی'، الگویی است که ژاپن برای نخستین بار در آسیا پایه گذاشت. این سیاست، نه تنها باعث کسب درآمد برای ژاپن شد، بلکه هزینه هرگونه تنش احتمالی را برای کشورهای سرمایه پذیر افزایش داد.
اگرچه بسیاری از کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در سال های گذشته همین الگو را برای سرمایه گذاری در شرکت های پربازده غرب استفاده کردند، اما نکته جالب توجه این است که در 'خاورمیانه' نخستین کشوری که این الگوی ژاپنی را پیاده کرد ایران بود. کشورمان در سال 1974 با خرید بیش از 25 درصد از سهام شرکت آلمانی کروپ (بزرگترین شرکت صنایع فولاد اروپا)، نخستین کشور خاورمیانه ای لقب گرفت که یک شرکت بزرگ غربی را می خرد.
در همان سال، ایران قرارداد سرمایه گذاری در هند را نیز امضا کرد و یک سال بعد، کشورمان سهام شرکت آلمانی دویچه بابکاک اوند ویلکاکس (Deutsche Babcock und Wilcox) که تولیدکننده ماشین آلات و قطعات نیروگاه های برق بود را هم خرید.
امروز، خرید سهام و مشارکت در ساخت پالایشگاه های خارجی، هم به معنای تضمین فروش نفت است و هم پیامدهای مثبت سیاسی و راهبردی دارد.
عمان یکی دیگر از هدف های سرمایه گذاری ایران در دوران پسابرجام است. این موضوع، تنها به پروژه صدور گاز طبیعی، تولید گازمایع و توزیع جهانی آن محدود نمی شود؛ بلکه صنایع خودروسازی ایران هم قصد دارند تا با سرمایه گذاری و تولید در بندر 'الدقم' (Duqm)، به بازارهایی چون یمن، سودان و اتیوپی دست پیدا کنند که دسترسی مستقیم به آنها آسان نیست. (3)

** نتایج الگومداری در ایران
سیاست گذاری بر اساس الگوهای موفق در پسابرجام، با وجود عمر کوتاهی که دارد، تا همین امروز برخی نتایج خود را در زندگی مردم و سلامت اقتصاد کشور آشکار کرده است.
اجازه بدهید بحث را با مثالی ساده ادامه دهیم. 'بیست و سومین نمایشگاه مواد شوینده، بهداشتی و ماشین آلات وابسته'، پنج تا هشت اردیبهشت 1395 در تهران برگزار خواهد شد. در نمایشگاه امسال، علاوه بر آلمان که شریک سنتی تولیدکنندگان ایرانی است، شرکت هایی از ترکیه، چین، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، امارات متحده عربی، مالزی، هلند، پاکستان، استرالیا، هند، روسیه و کره جنوبی نیز مشارکت خواهند کرد (4). این نکته، زمانی اهمیت پیدا می کند که بدانیم ایران تا همین چند سال پیش، به دلایلی از جمله شراکت تقریبا انحصاری با آلمان، با بحران تامین مواد اولیه برای تولید پودرهای شوینده رو به رو بود (5). اما امروز، کشورهای حاضر در نمایشگاه تهران، می دانند که برای شراکت با طرف های ایرانی باید برای ارایه بهترین خدمات با یکدیگر رقابت کنند.
موضوع مسلما به پودرهای شوینده محدود نمی شود. چه کسی تا چند سال پیش تصور می کرد شرکت هواپیماسازی ایرباس مستقیما با ایران وارد معامله شود؟ امروز نه تنها این اتفاق می افتد، بلکه شرکت هواپیماسازی بویینگ آمریکا به ایران می آید تا از رقیبان اروپایی خود عقب نماند. رقابت بزرگترین شرکت های جهان بر سر تامین نیازهای ایران در صنایع هوایی، نه تنها برگ برنده اقتصادی است، بلکه آرامش خاطر و امنیت مسافران هوایی را نوید می دهد و مستقیما با جان شهروندان در ارتباط است.
'ایجاد رقابت' و 'سرمایه گذاری خارجی' در کنار بصیرت، تعهد و مدیریت، باعث عزت کشور خواهد شد. فراموش نکنیم هنوز کشورهایی هستند که پس از سالها تاخیر در اجرای قراردادهای امضاشده با ایران، در خبرگزاری هایشان، مقاله هایی با این مضمون منتشر می شود که اجرای فلان قرارداد، باید به این منوط باشد که تهران روابط خود را با فلان همسایه اش محدود کند. یک رسانه تنها زمانی می تواند چنین مطلب خامی بنویسد که احساس کند کشورش رقیب جدی ندارد و برای اجرای تعهدات خود می تواند امتیازخواهی و فزون طلبی کند.
جمهوری اسلامی ایران، استقلال، عزت و حاکمیت ملی را از آغاز، سرلوحه آرمان های خود قرار داده است و الگوهای 'ایجاد رقابت میان سرمایه گذاران خارجی' و 'سرمایه گذاری در صنایع پربازده' نه هدف، که ابزارهایی برای رسیدن به همان آرمان ها است.
 

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصربازار ( http://telegram.me/asrebazar) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.