عصر بازار- گفتگو با سفیر پیشین ایران در آلمان پیرامون ضرورت ترمیم روابط ایران با کشورهای اروپایی به شرح زیر است.
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از خبرآنلاین، محمدجواد ظریف، وزیرامور خارجه ایران پس از 16 سال به لندن رفت.. درباره ابعاد سفر ظریف و دستاوردهای آن، روزنامۀ اعتماد در شمارۀ امروزش گفتوگویی با سید شمسالدین خارقانی، کاردار اسبق ایران در انگلیس و سفیر پیشین کشورمان در هلند و آلمان گفتوگویی داشت که مشروح آن در ادامه می خوانید:
در سالهای گذشته، ایران و انگلیس از روابط تنشآمیزی با یکدیگر برخوردار بودهاند. روند تنشزدایی روابط دو کشور به چه صورتی بوده است؟
روابط تهران و لندن بعد از انقلاب اسلامی، یکی از پرتنشترین روابط ایران با کشورهای اروپایی بوده است به گونهای که روابط ایران با هیچ یک از کشورهای اروپایی به این صورت از تنش برخوردار نبوده است. چند دلیل در به وجود آمدن این تنشها موثر بوده است؛ نخستین دلیل، در تنش میان ایران و امریکا پس از انقلاب است. آن تنش در روابط میان ایران و انگلیس هم موثر بوده است.
به عبارت دیگر، هیچگاه انگلیس، ایران را به صورت مستقلانه نگاه نکرده است بلکه آنها از زاویه دید و دوربین امریکا به ایران نگریستهاند. دومین دلیل، نگرش تهران به لندن است که نگاهی منفی و تاریخی است. با این حال، باید دانست که آنها تفاوت بسیاری کردهاند و این انگلیس، آن انگلیس 50 سال گذشته نیست و این کشور هم علاقهمند است با کشورهای مختلف و از جمله ایران روابط دوستانه، برابر و همراه با احترامی داشته باشد. دلیل سوم به جنگ بازمیگردد. انگلیسیها در دهههای گذشته خواهان این بودهاند که قسمتی از قدرت خود در منطقه را نگه دارند. وضعیت ما پس از انقلاب و استقلالطلبیمان موجب شده تا آنها نگاه بدبینانهشان به ایران افزایش یابد. دلیل دیگر در ماجرای سلمان رشدی نهفته است. البته مسائل دیگری هم مانند حمله به سفارتخانه این کشور در تهران هم وجود دارد که برای انگلیسیها یادآور تسخیر لانه جاسوسی بود و موجب شد تا فشارهای بسیاری به دولت این کشور وارد شود.
پس پرفراز و نشیبترین روابط را در میان اروپاییها با انگلیس داشتهایم و آن دلایل هم موجب شده با انگلیس روابط صمیمانهای نداشته باشیم. با این حال، روابط تهران و لندن همیشه پیچیده بوده است. زمانی که من در انگلیس کاردار بودم، کاردار آنها در ایران به من گفت که انگلیس نسبت به کشورهای اروپایی برای ایران متفاوت است. وقتی من دلیل را جویا شدم، او سابقه حضورشان در ایران و سطوح گسترده مناسباتشان را یادآور شد و سپس گفت که شما به هر کجای ایران بروید، کسانی هستند که بتوانند انگلیسی صحبت کنند و انگلیس هم یکی از گزینههای اصلی برای مسافرت برای ایرانیان بوده است. این سخنان، سخنان درست و مهمی است. هماکنون نیز ایرانیان بسیاری هستند که در انگلیس زندگی میکنند و دو کشور به دلیل مسائل مختلف نمیتوانند یکدیگر را نادیده بگیرند.
آیا در دو سال گذشته دو کشور توانستهاند به سمت عادی شدن روابط و بهتر شدن مناسبات حرکت کنند؟
اینکه روابط تهران و لندن در دو سال گذشته بهتر شده است را من متوجه نمیشوم. در واقع، طی دو سال گذشته ما و انگلیس سعی کردهایم بعضی از موضوعات تنشآفرین را کنار بگذاریم. ما باید با این زاویه به مساله روابط ایران و انگلیس نگاه کنیم. در دو سال گذشته، طرفین با توجه به ذهنیتشان به یکدیگر توانستهاند وضعیت را بهتر کنند اما برای رسیدن به وضعیت بهتر نیازمند تلاشهای بیشتری است.
آیا سفر آقای ظریف به لندن میتواند زمینهساز تبادل سفیر شود؟ به عبارت دیگر، این سفر میتواند تلاشی برای گسترش روابط تلقی شود؟
باید دانست که سفر آقای ظریف به لندن متوجه دو مساله است؛ یک مساله روابط دوجانبه است و مساله دیگر که این سفر را از روابط دوجانبه فراتر میبرد مربوط به حضور آقای ظریف در نشست خاورمیانه است. با این حال، این سفر کوتاه نیمهرسمی میتواند تاثیرات بسزایی در روابط دو کشور داشته باشد. برای آنکه بتوانیم روابطمان را کامل کنیم، نیازمند اقناع طرفین هستیم و اینکه رفتوآمدهای سیاسی بسیاری داشته باشیم. ایران از ظرفیت همکاری اقتصادی با انگلیس آگاه است و انگلیسیها هم از توانمندی و ظرفیت ایران برای این نوع همکاری اطلاع دارند و برقراری روابط اقتصادی میان دو کشور نیازمند تحقیق نیست. با این حال، تهران و لندن در مسائل سیاسی از یکدیگر دور هستند. اینکه اکنون دو کشور روابطشان را در سطح کاردار نگه داشتهاند، یعنی میخواهند روابطشان در همین حد باشد پس برای گسترش روابط و همکاری سیاسی نیازمند رفت و آمدها میان مقامات در سطوح مختلف هستیم.
مساله دیگری هم که به این مساله میتواند کمک کند رفتوآمدهای هیاتهای پارلمانی است که بسیار مهم است. با این حال، ما نباید فراموش کنیم که انگلیس در اروپا بسیار قدرتمند است و اگرچه امروز تصمیم به برگزاری رفراندوم برای باقی ماندن در اتحادیه اروپایی دارد ولی چه آنها در اتحادیه اروپایی باقی بمانند و چه باقی نمانند، یک قدرت ویژه سیاسی و اقتصادی با نگاه متفاوت و خاص از مناظر مختلف در اروپا است. تهران و لندن میتوانند دیدگاههای مختلفی داشته باشند اما با داشتن این دیدگاههای مختلف لزومی به ایجاد تنش جدید نیست. ما باید به منافعمان نگاه کنیم که منافع ما در برقراری و گسترش روابط است.
لندن برای گسترش روابط با تهران به چه میزان تحتتاثیر قراردادهای اقتصادی کشورهای مختلف با ایران و رفع تحریمها است؟
شکی ندارم انگلیسیها همانقدر عاقلند که ما عاقلیم و همانقدر آنها به منافع ملیشان فکر میکنند که ما باید به آن فکر کنیم. به نظر میرسد که خواستار بازگرداندن روابط اقتصادیشان با ایران به قبل از شروع تحریمها هستند. باید بدانیم که انگلیس یکی از پایگاههای اصلی و مهم اقتصادی در مسائل مختلف مانند در اروپا است. بزرگترین بانکها در لندن حضور دارند و لندن بخش مهمی از بانکداری جهان است و سیستم اعتباری و پولیشان بسیار پیشرفته است. ما باید متوجه شویم که اگر روابطمان را ترمیم نکنیم، ضرر خواهیم کرد و این ضرر هم بزرگ است. آنها هم میدانند اگر این روابط چنددههای را که در ایران ساختهاند از بین برود، به نفع انگلیس نیست.
طرفین باید تصمیم بگیرند که میخواهند روابطشان با یکدیگر عادی و بدون تنش باشد یا آنکه میخواهند همچنان کجدار و مریز رفتار کنند. من تصور میکنم اگر میخواهیم روابطمان کجدار و مریز باشد، این نوع روابط به نفع روابطمان با اروپا و امریکا نیست. اکنون در پناه برجام باید روابطمان را با تمام کشورها و از جمله اروپا عادیسازی کنیم. برجام گامی برای عادیسازی و حل یکی از موانع اصلی روابط ایران با کشورهای دنیا بود. پس ما باید از شرایط به وجود آمده در برجام کمال استفاده را بکنیم. انگلیسیها هم باید همین فکر را بکنند یعنی به این نتیجه برسند که در دوران پسا برجام دیدگاههایشان را عوض بکنند. من فکر میکنم این سفر از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا در صورتی که ما بتوانیم انگلیس را متقاعد کنیم که به گونهای دیگر بیندیشند و متوجه شوند ما هم دیدگاهمان را عوض کردهایم، این مساله میتواند گام مهمی در بهبود روابط دو کشور محسوب شود.
نگاه انگلیس به نقش ایران در منطقه در روزهای پسابرجام چیست؟
روابط انگلیس با همپیمانان قدیمیاش در منطقه را نمیتوان نادیده گرفت زیرا روابط لندن با آنها بسیار گستردهتر از روابطشان با ما است و این در حالی است که در سالهای پس از انقلاب، آنها روابط پر تنشی را با ما پشت سر گذاشتهاند. با این حال، دیدگاه انگلیس درباره نقش ایران در خاورمیانه این است که ایران کشور قدرتمندی است و میتواند پایگاه اصلی تصمیمگیریهای منطقهای باشد ولی ما باید به دنبال همکاری و هماهنگیهای منطقهای باشیم و جایگاه هر بازیگر در خاورمیانه در مناسبات و معادلات منطقهای روشن شود.
لندن و واشنگتن از بازیگران اصلی فرامنطقهای حاضر در خاورمیانه هستند که میخواهند جایگاهشان در منطقه حفظ شود. ما هم باید از طریق برجام و روش نیل به آن بتوانیم با کشورهای منطقه عادیسازی کرده و تنشها را کاهش دهیم و سپس به دیدگاههای همکاری مشترک در منطقه بازگردیم و بازیگران مختلف را متقاعد کنیم که دست از زیادهخواهی بردارند و نیت مثبتشان برای یک خاورمیانه بزرگ و با شکوه باشد، نه یک خاورمیانه با مدیریت انگلیسی. اکنون اختلافی که میان تهران و لندن وجود دارد، این است که ما فکر میکنیم که بازیگرانی چون انگلیس و امریکا میخواهند خاورمیانه را به میل و سیاق خود مدیریت کنند که این روال باید عوض شود و البته این ذهنیت را هم که ایران به دنبال هژمونی در منطقه است، باید از بین ببریم و به آنها بقبولانیم منطقه متعلق به کشورهای منطقه است.
با این حال باید متوجه باشیم که لندن و واشنگتن دو بازیگری بودند که تا روزهای پایانی مذاکرات هستهای با آنها مشکل داشتیم و از تابستان به بعد بوده است که تلاش کردهایم بازیگری مناسب بدون تنش را دنبال کنیم. هنوز هم این نوع بازیگری با مسائل مختلف مانند حمله به سفارتخانه عربستان در تهران ضربه خورده است. من دقیقا نسبت به تلاشهای آقای روحانی و وزارت امور خارجه آگاه هستم ولی متاسفانه مسائل سیاست خارجی تحت تاثیر مسائل داخلی است و این مسائل هم بر سیاست خارجیمان اثری بدی گذاشته است. به نظر میرسد همانطور که درباره برجام، یک تصمیم عاقلانه گرفته شد، امروز هم باید در رابطه با اجرایی کردن برجام چه در سطح منطقه و چه در سطح کشورهای 1+5 تصمیمگیری کنیم. هنوز تصمیم دوم گرفته نشده است. ما همانطور که در زمان مذاکرات به طرف مقابل قبولاندیم که جنگ با ایران به ضرر آنها است و جایگاه ایران در منطقه عالی است، اکنون هم باید به طرف مقابل بقولانیم که رفتار امروز ایران پسا برجام مانند یک کشور قدرتمند است.
وزیر امور خارجه انگلیس در روزهای گذشته مدعی نقش منفی ایران و روسیه در مذاکرات سوریه شده است. اظهارات اینچنینی به چه میزان میتواند مانع از همکاریهای منطقهای و تاثیرگذاری بر مذاکرات بینالمللی سوریه شود؟
انگلیس درباره سوریه از قدرت خاصی برخوردار نیست. در خصوص سوریه، ایران، امریکا و روسیه هستند که حرف نخست را میزنند و ترکیه، عربستان و... در سطوح بعدی قرار دارند. با این حال، باید دانست که تهران و لندن در بسیاری از زمینهها متفاوت فکر میکنند و این تفاوت دیدگاه هم عیبی ندارد. آنچه اهمیت دارد نزدیک کردن دیدگاهها برای انجام همکاری است. اکنون و طی سالهای گذشته، انگلیس با اروپای قارهای در بسیاری از مسائل اختلافنظر داشتهاند ولی همکاریهایی در سطح عالی دارند. آنها تصمیم گرفتهاند تا گسترش همکاری داشته باشند و در این راستا، در موضوعات مختلف همکاری داشته باشند. ما نباید درباره نظر وزیر امور خارجه انگلیس نگران باشیم زیرا هر کسی میتواند نظر خود را داشته باشد و هم آنکه انگلیس درباره سوریه از قدرت خاصی برخوردار نیست.
ما باید متوجه باشیم که طی سالهای گذشته به دلیل عدم رفت و آمد و عدم وجود ارتباط، نتوانستهایم طرف مقابل را از دیدگاههایمان آگاه کنیم. ما اکنون باید طرفهای مختلف را از نوع نگاهمان به مسائل مختلف آگاه کنیم. سفر آقای ظریف میتواند در این باره گامی مهم برای آگاهسازی بازیگران مختلف از نظراتمان محسوب شود.
جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصربازار ( https://telegram.me/asrebazar ) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.