به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از سنا، اوراق سفارش ساخت از جمله اوراق بهادار اسلامی(صکوک) با بازدهی معین است که ناشر آن را براساس یک قرارداد سفارش ساخت منتشر می‌کند. دارایی موضوع قرارداد سفارش ساخت، هر نوع دارایی است که امکان ساخت و تحویل آن در مواعد زمانی مورد نظر بانی وجود داشته باشد.

دارایی‌هایی که به مقادیر زیاد و به طور مستمر در کوتاه‌مدت تولید می‌شود، نمی‌تواند مبنای انتشار اوراق قرار گیرد و علاوه بر آن نباید هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای ساخت و انتقال دارایی وجود داشته باشد و تمامی مجوزهای قانونی برای ساخت دارایی را دریافت کرده باشد. بنابراین موضوع اوراق سفارش ساخت می تواند ساخت یک ساختمان، هواپیما، قطار و هر دارایی باشد که طبق یک قرارداد سفارش ساخت امکان ساخت آن براساس مجموعه ای از  ویژگی های مشخص و امکان تحویل آن در مواعد زمانی معین وجود داشته باشد.

این اوراق نیز همانند سایر انواع اوراق بدهی، دارای ارکان انتشار است که هریک براساس نقشی که عهده دار شده اند، وظایف معینی دارند. اولین رکن در انتشار این اوراق بانی یا متقاضی تامین مالی است که می بایست مطابق با دستورالعمل انتشار اوراق سفارش ساخت دارای شرایط انتشار اوراق باشد.

همان طور که می دانید در انتشار انواع صکوک متقاضی تامین مالی، بانی بوده و رکن ناشر را یک شخصیت حقوقی مستقل عهده دار است که این رکن "نهاد واسط"  نامیده می شود. نهاد واسط براساس عقود اسلامی مختلف در انتشار انواع صکوک به انتشار اوراق می پردازد و سپس براساس نوع قرارداد منعقده منابع ناشی از انتشار را براساس شرایط ذکر شده در قرارداد فیمابین خود با بانی، در اختیار بانی قرار می دهد. بنابراین دومین رکن در انتشار اوراق سفارش ساخت نهاد واسط  است که پس از اخذ موافقت اصولی انتشار اوراق تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تاسیس شده و به وکالت از سرمایه گذاران منابع ناشی از انتشار اوراق را بر اساس صورت وضعیت های دریافتی در اختیار بانی قرار می دهد.

رکن سوم در انتشار اوراق سفارش ساخت ناظر است که ناظر شخص حقوقی است که وظیفه نظارت بر ساخت دارایی را بر عهده دارد. ناظر از میان اشخاص حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی وفق قوانین و مقررات مربوط به نظام مهندسی و یا دارای گواهی نظارت (صلاحیت) از معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، به انتخاب بانی با تایید سازمان انتخاب می‌شود. ناظر و بانی نباید تحت کنترل مشترک باشند. همچنین ناظر نباید تحت کنترل بانی باشد. رعایت این موضوع باید به تایید  حسابرس بانی برسد.

رکن چهارم در انتشار اوراق رکن ضامن است. ضامن توسط بانی و با تأیید سازمان صرفاً از میان بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های بیمه‌ تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شرکت‌های تأمین سرمایه، صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مادر (هلدینگ)، نهادهای عمومی و شرکت‌ها و مؤسسات دولتی انتخاب می‌شود. ضامن وظیفه ضمانت پرداخت اقساط (اصل و فرع اوراق) را در صورت نکول بانی بر عهده دارد. خاطر نشان می شود:  در دستور العمل جدید سازمان بورس و اوراق بهادار شرایط برای شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا فرابورس تسهیل شده است. در دستورالعمل مذکور برای این شرکت ها شرایطی در نظر گرفته شده است که در صورت احراز آن شرایط می توان رکن ضامن را حذف کرد.

رکن چهارم رکن متعهد پذیره نویس است. این رکن یک شخصیت حقوقی مورد تایید سازمان و با کفایت سرمایه کافی است که تعهد خرید اوراق باقیمانده پس از عرضۀ عمومی را عهده دار است. رکن پنجم رکن بازارگردان است که یک شخصیت حقوقی مورد تایید سازمان با کفایت سرمایه کافی که نقدشوندگی اوراق را تضمین می کند.  در اغلب موارد وظیفه تعهدپذیره نویسی و بازارگردانی اوراق را شرکت های تأمین سرمایه بر عهده می گیرند.

رکن بعدی عامل فروش است که مسئولیت عرضۀ اوراق را بر عهده دارد. عامل فروش اوراق از بین شرکت‌های کارگزاری عضو بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران توسط بانی انتخاب می شود. عامل فروش با اخذ مجوزهای لازم می‌تواند به منظور توزیع گستردۀ اوراق از خدمات بانک‌ها یا مؤسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی، بیمه‌های تحت نظارت بیمة مرکزی و نهادهای مالی استفاده نموده و ترتیبی اتخاذ کند تا سفارش‌گیری جهت خرید اوراق از طریق اشخاص مذکور انجام شود.

با انتشار اوراق سفارش ساخت از طریق نهاد واسط، رابطۀ وکیل و موکل میان نهاد واسط و خریداران اوراق برقرار می‌ شود. نهاد واسط به وکالت از طرف خریداران اوراق نسبت به انعقاد قرارداد سفارش ساخت با بانی اقدام کرده و بانی ملزم به اتخاذ تمهیدات و پیگیری لازم جهت ساخت دارایی موضوع انتشار و تحویل آن به نهاد واسط  است . نهاد واسط بعد از تحویل‌گرفتن دارایی، می‌تواند آن را در قالب عقد قرارداد دیگری مانند اجاره تا پایان عمر اوراق در اختیار بانی قرار دهد. بنابراین وجوه دریافتی سرمایه گذاران در طی دوره عمر اوراق، اجاره بها است.

اولین اوراق سفارش ساخت در کشور توسط شرکت صنعتی و معدنی توسعه ملی به میزان 629ر1 میلیارد ریال با هدف تامین مالی طرح احداث کارخانه کنسانتره و گندلۀ خود (هریک با ظرفیت 2.5 میلیون تن در سال واقع در شهر سنگان) در تاریخ دوم آذر 1394 منتشر شد .

مزایای استفاده از این اوراق  به این شرح است:

1- اوراق سفارش ساخت از جمله اوراق بهادار بانامی است که براساس یک قرارداد سفارش ساخت منتشر می شود. زمانی که در یک پروژه هدف ساخت و تحویل یک دارایی در موعد زمانی مشخص است، این ابزار این امکان را فراهم می آورد که با در اختیارداشتن سرمایه های خرد به میزان هزینه ساخت دارایی موضوع انتشار، بتوان تامین مالی کرد.

2- وجوهی که طی دوره توسط بانی اوراق در انتشار اوراق سفارش ساخت پرداخت می شود، قطعی بوده و در نتیجه بانی در پایان سررسید اوراق مجبور به پرداخت هزینۀ مالی بیشتر در قالب سود علی الحساب نخواهد بود که این موضوع جذابیت استفاده از این اوراق را برای بانیان افزایش می دهد.
3-  پرداخت منابع ناشی از انتشار اوراق در هر مرحله بسته به نیاز بانی جهت ساخت دارایی به طور مرحله ای انجام می شود و مابقی وجوه تحت اختیار نهاد واسط سرمایه گذاری مجدد شده که این امر در مجموع ، هزینه های انتشار اوراق را برای بانیان کاهش می دهد.

4- در اوراق سفارش ساخت، دارایی موضوع قرارداد سفارش ساخت در طی عمر اوراق تحت مالکیت نهاد واسط قرار دارد و تحت یک قرارداد اجاره به شرط تملیک در اختیار بانی قرار می گیرد. بر همین اساس به جهت داشتن یک دارایی به عنوان پشتوانه از ریسک کمتری در مقایسه با برخی از ابزارهای تامین مالی برای سرمایه گذاران برخوردار است.

5- با اینکه دارایی موضوع قرارداد سفارش ساخت در طی عمر اوراق تحت مالکیت نهاد واسط است، اما طی یک قرارداد اجاره به شرط تملیک در اختیار بانی قرار دارد و بانی می تواند از آن استفاده کند و در پایان عمر اوراق با پرداخت اصل مبلغ اوراق مالکیت آن را در اختیار خواهد داشت.
6- با توجه به طولانی بودن دوره ی ساخت دارایی مبنای انتشار و همچنین به بهره برداری رسیدن پروژه و سوددهی آن امکان انتشار اوراق با دوره  عمر بلندمدت تر نسبت به سایر اوراق وجود دارد. گفتنی است:  در حال حاضر عمر سایر اوراق حداکثر 5 سال است و عمر این اوراق می تواند حداکثر تا 80 درصد مجموع دورۀ ساخت و عمر اقتصادی دارایی باشد.

7- اوراق سفارش ساخت،  مشکلات مربوط به ایفای تعهدات بانی (کارفرما) در پرداخت به موقع مبلغ صورت وضعیت پیمانکاران برای ساخت یک دارایی را از بین می برد.

* محدثه رزاقی، مدیر تامین مالی شرکت تامین سرمایه نوین

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصربازار ( https://telegram.me/asrebazar ) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.