به گزارش پایگاه خبری «عصربازار»، سال 91 التهاب بازار ارز به اوج خود رسید تا جایی که فاصله نرخ رسمی دلار از نرخ بازار آزاد به حدود 250 درصد رسید. در شرایطی که نرخ رسمی دلار یک هزار و 226 تومان بود، بهای بازار آن در بازار آزاد به مرز 4 هزار تومان نزدیک شد. این در حالی بود که پیش از آن از سال 81 به بعد نظام ارز تک نرخی حاکم شده بود. از سال 92 با تغییر دولت، شرایط بازار ارز رو به ثبات گام برداشت تا التهاب جای خود را به آرامش بدهد. در بودجه این سال نرخ ارز 2 هزار و 450 تومان در نظر گرفته شده بود. از طرف دیگر از خردادماه سال 92 نرخ ارز در بازار آزاد رو به کاهش گام برداشت تا شکاف نرخ ارز محدودتر شود. با این وجود اختلاف میان دو نرخ رسم یو آزاد باقی ماند تا انکه در سال 94 گام موثرتری برای نزدیک شدن به این دو نرخ برداشته شد. در سال جاری بازار ارز با ثبات بیشتری همراه شد و نوسانات قیمت با انتظاری که برای حل و فصل مذاکرات هسته‌ای ایجاد شد، به حداقل رسید. محدود شدن دامنه نوسانات و حرکت توام با نزول قیمت‌ها موجب شد تا بانک مرکزی فرصت مناسبی برای افزایش نرخ رسمی دلار پیدا کند از این رو با سرعت قابل توجهی به بالا بردن نرخ دلار مبادله‌ای پرداخت و آن را به فاصله 60 تومانی تا مرز 3 هزار و 300 تومان رساند. در شرایط فعلی برداشتن گام نهایی برای تک نرخی کردن ارز در انتظار لغو تحریم‌های بانکی است. به گفته عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد کشور تحریم‌های مالی و بانکی در روز اجرای توافق لغو خواهد شد. همین موضوع نشان می‌دهد که یکی از اصلی ترین اهداف بانک مرکزی یعنی تک نرخی کردن ارز در دسترس قرار خواهد گرفت. مسوولان بانک مرکزی بارها اعلام کرده اند که تک نرخی شدن ارز نیاز به پشتوانه ارزی قدرتمندی دارد که تا قبل از لغو تحریم‌ها این پشتوانه ارزی وجود مهیا نخواهد شد. لغو تحریم‌های بانکی و از سرگیری نقل و انتقالات ارزی با روش‌های معمول، همچنین آزادسازی ارزهای بلوکه شده کشور این امکان را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد که با دست باز به مدیریت ارزی بپردازد. رئیس کل بانک مرکزی در اظهار نظری اعلام کرده است که 5 تا 6 ماه پس از توافق هسته ای ارز تک نرخی خواهد شد. ولی الله سیف گفته است: باید این امر را مدنظر قرار داد که بهترین زمان برای یکسان سازی نرخ ارز ارتقا سطح ارتباطات بین‌المللی بانکی و کارگزاران است. وی در پاسخ به این پرسش که پس از یکسان سازی نرخ ارز، کدامیک از نرخ‌های بازار آزاد و مرکز مبادلات مدنظر خواهد بود، ادامه داد: یک نرخ تعادلی در اقتصاد وجود دارد که نمی توان آن را به صورت مصنوعی تغییر داد. وظیفه اصلی بانک مرکزی در این بحث، جلوگیری از شوک‌های موقت ناشی از هیجانات است لذا احساس ما این است که در شرایط با ثباتی قرار داریم، اما ممکن است که نرخ ارز پس از یکسان سازی تاحدی کاهش یابد. وی با اشاره به برنامه جدی بانک مرکزی برای یکسان سازی نرخ ارز، اظهار داشت: اکنون بازار ارز از شرایط باثباتی برخوردار بود و تلاش می‌شود این روند ادامه یابد. به گفته رییس کل بانک مرکزی، احتمال کاهش نرخ ارز پس از یکسان سازی وجود دارد. وی در پاسخ به این سوال که پس از یکسان سازی نرخ ارز، چه بازاری به عنوان مرجع مبادلات ارزی تعیین می‌شود، افزود: یکی از راهکارهای موجود این است که بازار بین بانکی کفایت می‌کند، یعنی بانک‌ها باید عناصر اصلی فعال در بازار ارزی بین بانکی باشند و سایر مجموعه‌ها نیز در ارتباط با بانک‌ها مشکل خود را حل کنند. سیف تشکیل بورس را راهکار دیگر برای حفظ یکسان بودن نرخ ارز ذکر و تصریح کرد: در دنیا هر دو تجربه وجود دارد، در ایران نیز پس از تجربه یکسان سازی نرخ ارز در اوایل دهه 80، بازار بین بانکی مساله را حل می‌کرد و به نظر می‌رسد که همین تجربه مجددا کافی است. البته بورس ارز نیز می‌تواند درمعاملات آتی اثرات مثبتی در پی داشته باشد. سیف درخصوص تاثیر راه اندازی بورس ارز بر بازار آزاد، گفت: به دلیل وجود ثبات در بازار ارز، راه اندازی این بورس در شرایط فعلی تاثیر زیادی بر بازار آزاد نخواهد داشت.

قائم‌مقام بانک مرکزی نیز در این زمینه اعلام کرده است که برنامه بانک مرکزی کاهش تدریجی فاصله نرخ رسمی ارز و قیمت بازار است. اکبر کمیجانی بیان کرد: اگر شرایط در طول سال برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم شود، می‌توانیم با کم‌ترین اختلال به نرخ ارز واحد دست یابیم. روند نزدیک شدن نرخ رسمی ارز به نرخ بازار تدریجی خواهد بود تا شوکی به بازار ارز وارد نشود. طبق گفته کمیجانی،‌ ثبات نرخ ارز نشان می‌دهد که تورم کاهش یافته و انتظارات تورمی تعدیل شده است.
نرخ ارز پس از تک نرخی شدن
گمانه‌زنی در مورد نرخ نهایی ارز پس از تک‌نرخی شدن آغاز شده است. اکثر کارشناسانن اقتصادی معتقدند که بانک مرکزی دامنه ای مابین 3 هزار تا 3 هزار و 200 تومان را برای آن در نظر دارد. در این زمینه نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران معتقد است که آثار کوتاه‌مدت توافق احتمالی و لغو تحریم‌ها می‌تواند در روابط بانکی با دیگر کشورها خود را نشان دهد. پدرام سلطانی می‌گوید: انتظار می‌رود با آغاز لغو تحریم‌ها بتوان روند نقل و انتقال ارز را به مسیر طبیعی خود بازگرداند و در همان ماه‌های ابتدایی لغو تحریم به بازیابی ارتباطات بانکی پرداخت بر این اساس این انتظار وجود دارد که پس از بهبود روابط بانکی، ابزار لازم برای تک نرخی شدن ارز در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد. شواهد نشان می‌دهد که بانک مرکزی قصد دارد دلار را در نرخی مابین 3 هزار تا 3 هزار و 200 تومان تک نرخی کند.

نباید منتظر لغو تحریم ماند
با این وجود برخی از کارشناسان معتقدند که بانک مرکزی قبل از لغو تحریم‌ها نیز می‌تواند ارز را تک نرخی کند. سعید لیلاز در این زمینه می‌گوید: بانک مرکزی نباید برای تک نرخی کردن ارز منتظر لغو تحریم‌ها بماند چراکه این امر در همین مقطع کمک بزرگی برای جبران کمبود منابع دولت خواهد بود. تک نرخی شدن ارز کمک بزرگی به احیای بنیه تولید می‌کند که در زمینه اشتغالزایی نیز موثر خواهد بود. این موضوع همچنین درآمد ریالی دولت را افزایش می‌دهد. در این صورت مصرف ارز نیز در کشور کنترل می‌شود. وی می‌افزاید: در حال حاضر همچنان فساد و رانت در زمینه ارز وجود دارد به هر حال امکانی وجود دارد که 350 تومان ارزان تر از نرخ بازار، ارز خریداری شود که این موضوع به سود واردکننده است. لیلاز تاکید می‌کند: فاصله بین نرخ رسمی دلار و آزاد به کمتر از 15 درصد رسیده است. بنابراین اختلاف نرخ دلار دولتی و آزاد را از 2500 تومان، ظرف 21 ماه به کمتر از 370 تومان رسیده است که این امر نشان می‌دهد؛ دولت با آرامش تمام از طریق یک روش شرافتمندانه و مولد کسب درآمد می‌کند.
این اقتصاددان مهمترین روش برای اطمینان بخشیدن به سرمایه‌گذاری مولد و سالم در اقتصاد را تک نرخی کردن ارز ذکر می‌کند: اگر دولت با هدف کسب درآمد این کار را انجام ندهد و تنها اصلاح ساختار اقتصادی را هدفگذاری کند، این اقدام بزرگترین خدمت به سرمایه‌گذاری مولد به خصوص در بخش تولید صنعتی محسوب می‌شود. وی ادامه می‌دهد: تجربه 21 ماه اخیر نشان می‌دهد به موازات افزایش منظم نرخ ارز دولتی از میزان رانت خواری‌ها در استفاده از ارز کم می‌شود و مصارف بازار آزاد نیز به سمت مصارف دولتی سوق پیدا می‌کند از این رو دولت موفق می‌شود که عرضه و تقاضای ارز را یکسان کند.

تک نرخی با نرخ 3 هزار تومان
در همین زمینه سیدکمال سیدعلی معاون ارزی اسبق بانک مرکزی هم اعلام کرده است، بانک مرکزی باید نرخ رسمی ارز را تا سطح 3 هزار تومان افزایش دهد تا ارز تک نرخی شود. این کارشناس بانکی معتقد است که با افزایش نرخ رسی ارز، تورم ایجاد نمی شود چراکه تک نرخی شدن آن به شفافیت فضا و مچنین کاهش تقاضای ارز کمک می‌کند که این موضوع ضد تورم است. بهاءالدین حسینی هاشمی کارشناس مسائل بانکی نیز معتقد است که باید نرخ رسمی به سمت نرخ بازار حرکت کند تا یکسان سازی نرخ ارز عملیاتی شود. این مدیر باسابقه بانکی به بازار امروز می‌گوید: یکسان‌سازی راه تعدیل نرخ ارز است. باید رانت موجود در ارز دو نرخی از بین برود. واقعیت‌های بازار باید مبنای عمل قرار گیرد. تصمیم جدید و عاقلانه می‌تواند یکسان سازی نرخ ارز باشد و پس از آن در شرایط واقعی اقتصاد می‌توان برای تقویت پول ملی هم برنامه‌ریزی کرد. وی ادامه می‌دهد: در شرایط فعلی بانک مرکزی می‌تواند ارز را تک نرخی کند تا هم از کسری بودجه که خود تورم زا است عبور کند و هم رانت را از میان بردارد. در این صورت تقاضای کاذب از بین خواهد رفت و دلار بعد از یک ماه خود را به زیر 3 هزار تومان خواهد رساند چراکه واقعیت تقاضای اقتصاد ایران در این شرایط این را نشان می‌دهد.