عظیم ثابت، سرپرست مدیریت منابع انسانی و اداری تامین سرمایه تمدن در این خصوص معتقد است:" مهم¬ترین دلیل اقبال کم به صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نبود شناخت و آگاهی کافی جامعه از وجود این نوع از سرمایه گذاری است و در حقیقت، حتی نام صندوق های سرمایه گذاری هم کمتر به گوش افراد تحصیل کرده جامعه هم خورده و این، نشان از ضعف بازار سرمایه ایران در اطلاع رسانی و فرهنگ سازی دارد. یک طرح کوچک در سیستم بانکی آنچنان در صدا و سیما خبررسانی می شود که تمامی مردم از آن خبردار می شوند، اما در مورد بازارسرمایه این اتفاق نمی افتد. این در حالی است که اقتصاد جامعه باید به سمتی حرکت کند که بازار سرمایه، انتخاب نخست هر فرد برای سرمایه گذاری باشد." در ادامه متن کامل این گفت وگو را می خوانید.
در طول سال‌ها شرکت های ایرانی تنها از طریق بانک ها تامین مالی می کردند و تنها چند سالیست که تامین مالی از طریق بازار سرمایه رواج پیدا کرده است؛ این مهم چه تاثیری در فضای اقتصاد کشور دارد؟
بدون شک اقتصاد ایران یک اقتصاد " بانک محور" است و مهم ترین دلیل این امر را می توان در قدمت بیشتر بانک ها نسبت به بازار سرمایه دانست. به عبارت دیگر، از سال‌ها پیش و زمانی که افراد به دنبال راه هایی برای سرمایه گذاری می رفتند، تنها گزینه پیش روی آنها، سیستم بانکی بوده است. بنابراین، بازار سرمایه با قدمت حدود 50 سال نمی تواند اطمینانی که سیستم بانکی در دل مردم ایجاد کرده را اشغال کند. از سوی دیگر، از نظر وسعت جغرافیایی و در دسترس بودن، شعب بانک ها اولویت بیشتری نسبت به بورس دارند و حتی در مناطق دورافتاده نیز شاهد تاسیس شعبه ای از یک بانک هستیم.
از لحاظ فرهنگی نیز با توجه به اینکه بانک‌ها تحت نظارت و کنترل دولت‌ها هستند، اعتماد بیشتری از مردم می گیرند. این در حالی است که بورس علاوه بر سابقه کمتر، ریسک های خاص خود را دارد که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. درواقع، حضور در بورس بدون آگاهی می تواند آسیب های بسیاری ایجاد کند و به نظر اکثر کارشناسان اقتصادی، تامین مالی های بلندمدت از طریق بازار سرمایه نسبت به سیستم بانکی ارجحیت دارد. از جمله مزایای تامین مالی از طریق بورس می توان به بالاتر بودن مبلغ تامین مالی و معافیت های مالی موجود در بورس نیز اشاره کرد. این در حالی است که بدهی های بالا و چالش های موجود در سیستم بانکی را نباید از یاد برد؛ علاوه بر این، موارد تنوع ابزارهای مالی از جمله ویژگی های مثبت بازار سرمایه است که می تواند پاسخگوی نیاز شرایط متفاوت افراد باشد. در پایان باید به نهاد ناظر بر بازار سرمایه اشاره کرد که بدون شک با وضع قوانین همه جانبه بر درستی فعالیت شرکت های بورسی نظارت می کند. البته کوچک بودن بازار سرمایه پس از نیم قرن تجربه، نبود حاکمیت شرکتی، چالش های مربوط به کفایت سرمایه گذاری و طولانی بودن پروسه تامین مالی از بورس از جمله مشکلاتی است که شرکت ها را از تامین مالی از بازار سرمایه دور می کند.

تامین مالی از بورس یکی از مهم ترین اتفاق هایی است که بر اقتصاد کشور تاثیرگذار است، اکنون نرخ تامین مالی چه میزان است ؟
نرخ تامین مالی در بازار سرمایه همبستگی بالایی با جایگاه آن شرکت در بورس و به طور کلی اقتصاد کشور دارد. در حال حاضر این نرخ بین 20 الی 25 درصد شناور است. در حقیقت هرچقدر شرکت ها از اعتبار بیشتری برخوردار باشند، نرخ تامین مالی آنها پایین تر خواهد بود. یکی از چالش هایی که در این زمینه با آن روبه رو می شویم، رتبه بندی نشدن شرکت های ایرانی است؛ زمانی که شرکت ها از طریق شرکت رتبه‌بندی اعتبارسنجی نمی شوند، تعیین نرخ تامین مالی بر اساس اعتبار شرکت ها به عهده مدیران ارشد تامین سرمایه ها است.
با توجه به شرایط اقتصادی پیش بینی شما برای نرخ تامین مالی در آینده چیست؟
به نظر میرسد اقتصاد ایران در کوتاه مدت (حدود 6 ماه الی یک سال آینده) شرایط سختی را پیش رو داشته باشد. یکی از مولفه های این شرایط سخت، افزایش تورم است. از سوی دیگر، با افزایش تورم نرخ تامین مالی نیز برای پوشش ریسک ها بالا میرود. از این رو، زمانی که اقتصاد شرایط مناسبی ندارد، نرخ تامین مالی برای پوشش ریسک افزایش پیدا می کند.

افزایش نقدینگی موجب شده که بخشی از پول به بازار سرمایه وارد شود؛ این در حالی است که هنوز اقبال سرمایه گذاران به صندوق های سرمایه گذاری در حد انتظار نیست. دلیل این امر را در چه می دانید؟
مهم‌ترین دلیل اقبال کم به صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نبود شناخت و آگاهی کافی جامعه از وجود این نوع از سرمایه‌گذاری است و در حقیقت، حتی نام صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم کمتر به گوش افراد تحصیل‌کرده جامعه هم خورده و این، نشان از ضعف بازار سرمایه ایران در اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی دارد. یک طرح کوچک در سیستم بانکی آنچنان در صدا و سیما خبررسانی می‌شود که تمامی مردم از آن خبردار می‌شوند، اما در مورد بازارسرمایه این اتفاق نمی‌افتد. این در حالی است که اقتصاد جامعه باید به سمتی حرکت کند که بازار سرمایه، انتخاب نخست هر فرد برای سرمایه‌گذاری باشد. اکنون صندوق های بسیار متنوعی با ریسک بالا یا ریسک کم وجود دارند که متاسفانه سرمایه گذاران از آنها خبر ندارند.

قوانین سازمان بورس در مورد نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق ها تا چه حد رعایت می شود؟ آیا نظارتی بر عملکرد نحوه سرمایه گذاری در صندوق ها وجود دارد؟
تمام قوانین سازمان بورس در صندوق گردانی رعایت می شود و این در حالی است که این سازمان به عنوان نهاد ناظر بر عملکرد صندوق ها نظارت کامل دارد و با هر نوع تخلفی در خرید سهام صندوق ها برخورد جدی و قاطع میکند. از سوی دیگر، شرکت هایی که صندوق های سرمایه گذاری دارند، تلاش می کنند که متخصص ترین افراد را در جایگاه مدیریت قرار بدهند و بدون شک این افراد به قوانین مربوط به صندوق ها آگاهی کامل دارند.

در روزهای اخیر شاخص بورس تهران دچار نوسانات شدیدی شده است؛ دلیل این نوسانات چیست؟
در ابتدا باید در نظر داشت که حجم بازار سرمایه ایران افزایش پیدا کرده و افت یا رشد حتی 5 هزار واحدی شاخص بورس در یک روز را نمی توان نوسان شدید دانست. از سوی دیگر، پس از افزایش نقدینگی در اقتصاد، خیل سرمایه به سمت بورس حرکت کرد و شوک مثبتی به شاخص وارد کرد که هنوز شاهد پس‌لرزه های این امر در بازار سرمایه هستیم. نکته دیگری که در اینجا باید به آن اشاره کرد، وجود دامنه نوسان در بازار سرمایه است و در واقع به دلیل دامنه نوسان، صف خرید و فروش های بدون تحلیل در بازار شکل می گیرد و با خارج کردن بازار از مدار تحلیل، به بورس آسیب می زند.
جمع پذیری و حرکت گروهی سرمایه گذاران در بورس نیز یکی از عواملی است که تاثیر تحلیل را از بازار گرفته و مشکلات بسیاری را به وجود می آورد. در نهایت، نبود بازارگردان مناسب از جمله چالش هایی است که اگر حل شود، بازار سرمایه سروسامان خوبی می گیرد. اگر برای هر سهم بازارگردانی مناسبی وجود داشته باشد، بازار با چنین حرکات گروهی روبه رو نمی شود.