عصر بازار- پس از گذشت حدود ۲ سال از کشمکش های تصویب FATF در ایران، بالاخره نمایندگان مجلس شورای اسلامی روز ۱۵ مهر با ۱۴۳ رای موافق، ۱۲۰ رای مخالف و ۵ رای ممتنع با تصویب لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم «CFT» یکی از لوایح «FAFT» موافقت کردند.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» ، این در حالی است که همچنان گروهی دست از اعتراض برنمی دارند و با تصویب آن مخالف هستند. اما به راستی FATF چه تاثیری بر اقتصاد و به ویژه بازار سرمایه ایران می گذارد؟
FATF چیست؟
FATF مخفف Financial Action Task Force on Money Laundering یا به فارسی "کارگروه اقدام مالی علیه پولشویی" است. این نهاد در سال 1989 با هدف مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم تشکیل شد. کشورها یا با این نهاد همکاری می کنند یا نمی کنند و تمام کشورهایی که با این نهاد همکاری می کنند، باید نسبت به رعایت 49 رهنمود اصلی این نهاد که به ادعای آنها باعث ضابطه مند شدن فعالیت های مالی و ورود و خروج پول از یک کشور به کشور دیگر می شود، قول مساعد بدهند و مکانیسم هایی را با توجه به شرایط داخلی خودشان تعریف کنند. در نتیجه هیچ گونه معاهده نامه ای (چه الزام آور و چه غیرالزامآور) امضا نمی شود. به عبارت دیگر، از ابتدای شروع به فعالیت اتحادیه FATF، مشخص بود که کشورهای عضو این اتحادیه دارای سیستمهای مالی و قانونی متفاوت با یکدیگر هستند و نمیتوانند معیارهای یکسانی داشته باشند و برای مبارزه با پولشویی از رفتار یکسانی پیروی کنند؛ بنابراین، دستورالعمل اجرایی اتحادیه FATF طوری نوشته شده که قابل اجرا توسط کلیه اعضا باشد و از سوی دیگر مبادلات پولی قانونی کشورهای عضو را محدود نکند و مانع توسعه اقتصادی کشورها نشود.
این کارگروه کشورها را در 3 گروه تقسیم بندی می کند؛ کشورهایی که به طور کامل قوانین FATF را پذیرفته اند که به طور عمده کشورهای توسعه یافته هستند. گروه دوم کشورهایی با ریسک متوسط مالی و پولشویی بوده که شامل سریلانکا، اتیوپی، یمن، پاکستان، سوریه و تونس است و گروه سوم کشورهای با ریسک پولشویی و مالی بالا شامل دو کشور کره شمالی و ایران است. البته ایران در سال 2016 با تلاش های دولت یازدهم و دوازدهم از لیست سیاه خارج شد، اما اکنون با فشارهایی که آمریکا برای برگرداندن ایران به لیست سیاه "کارگروه اقدام مالی علیه پولشویی" کرده، این گروه به ایران 4 ماه (تا اکتبر 2018) فرصت داده که ایران با عملی کردن تمامی معاهدات به عنوان عضو کامل این گروه محسوب شود. معنای بازگشت به لیست سیاه این است که FATF اعلام خواهد کرد، ریسک ایران در پولشویی و تامین مالی تروریسم بالا است و از برقراری هرگونه رابطه مالی پیشگیری می کند.
نگرانیها از FATF چیست؟
تصویب FATF در ایران موافقان و مخالفان زیادی دارد؛ مخالفان اعتقاد دارند که با پیوستن ایران به FATF اطلاعات بانکی از کشور خارج می شود و در اختیار بیگانگان قرار میگیرد. به اعتقاد موافقان، افرادی که این ادعا را مطرح می کنند، هیچ اشرافی به موضوع ندارند و تنها اقدامی که کشورها در همکاری با FATF انجام می دهند این است که به جامعه جهانی اعلام می کنند که ساز و کارهای مالی و قانونی در داخل کشورشان این قابلیت را دارد که با پولشویی مقابله کند. به این ترتیب، هیچ اطلاعاتی درباره موضوعات مالی کشورها رد و بدل نمی شود. اما این در حالی است که همزمان با بررسی CFT در مجلس شورای اسلامی، عدهای با تجمع مقابل مجلس و سر دادن شعار، خواستار تصویب نشدن CFT توسط نمایندگان بودند. از سوی دیگر، مخالفان FATF را با برجام مرتبط دانسته و اعتقاد دارند که اروپایی ها برای ماندن در برجام خواستار عضویت ایران در FATF شده اند. محمدجواد ظریف در واکنش به این ادعای دلواپسان میگوید: "FATF پیش شرط برای ماندن در برجام نیست، اما به دلیل نبودن این مقررات، بهانههایی که به اتهام پولشویی و حمایت مالی از تروریسم علیه ایران مطرح میشود، باعث شده بانکهای مختلف کار با ایران برایشان سخت باشد."
ارتباط FATF و نظام بانکی
فلاحت پیشه رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در خصوص اظهارات و انتظارات مسئولانی که در مورد لوایح چهارگانه FATF به مجلس مراجعه کرده اند، میگوید: "بانک مرکزی اعلام کرده که اگر مناسبات ما با FATF به هم بخورد، بانکهای کشور دچار ورشکستگی میشوند. امروزه در جهان تعداد همکاران با گروه ویژه اقدام مالی بیش از اعضای سازمان ملل متحد است و این موضوع باعث میشود که حداقل چهار میلیون ایرانی در خارج از کشور نتوانند به اسم ایرانی کار کنند و به ناچار باید تابعیت کشورهای دیگر را بگیرند که در بین آنها از نخبه تا تاجر حضور دارند و ضمن اینکه سفارتخانههای ما نیز هیچ گونه کار مالی نمی توانند انجام دهند و تجارت های بزرگ انجام نمی شود. گزارش شده که بانک های طرف های مختلف مثل چین، ایران را در لیست سیاه قرار داده اند که همین باعث شده که تجارت با ایران با هزینه و ریسک بالایی انجام شود."
مخالفان و موافقان
با وجود تمام اتفاقات و مخالفتهایی که انجام شد، سرانجام نمایندگان مجلس شورای اسلامی با کلیات لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) موافقت کردند. کلیات لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم در جلسه علنی یکشنبه، پانزدهم مهرماه مجلس مطرح شد و نمایندگان با 143 رای موافق 120 رای مخالف و 5 رای ممتنع از مجموع 270 نماینده حاضر با آن موافقت کردند. این در حالی است که تنها دقایقی پس از تصویب FATF در مجلس شورای اسلامی، تب و تابی در بازار ارز به راه افتاد و قیمت افسار گسیخته دلار در ماه های گذشته تا حدودی مهار شد و نرخ خرید هر دلار آمریکا به زیر 10 هزار تومان رسید. البته این وضعیت دوام نداشت و در روزهای پایانی هفته دلار سقف 15 هزار تومان را نیز زد.
سید حسین نقوی حسینی نماینده مردم ورامین در جریان مخالفت با لایحه پیوستن ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم(CFT) اظهار کرد: "موسسات مالی و پولی قبلی با ما کار نکردند و نمیکنند. ما راههای زیادی برای حل این مشکل رفتیم، اما مشکل حل نشد. چرا مردم را میترسانید و میگویید که اگر عضو کنوانسیون نشویم، پروژههایشان در شهرستان اجرا نمیشود؛ کالاهای اساسی گیر نمیآید و مردم گرسنه میمانند. چرا دروغ میگویید؟ روراست باشید. پشت همین میکروفن گفتند برجام تصویب شود، آب آشامیدنی، اشتغال و مشکل مالی و پولی و گرفتاری حل میشود، اما گرفتاریها همه از برجام است. رییس جمهور یک سطر به مجلس شورای اسلامی تعهد دهد که مشکلات با FATF حل میشود و اگر حل نشد ایشان را استیضاح کنیم و عدم کفایت سیاسیشان را به رای بگذاریم؛ در این صورت ما به این لایحه رای میدهیم. ما FATF را پذیرفتهایم و به 40 توصیه عمل میکنیم، اما چه کاری برایمان کردند؟ چرا فریب میخورید مگر دیپلمات نیستید مگر به شما نگفتند اول برجام بعد FATF بعد موشکی بعد حقوق بشر".
محمد فیضی نماینده مردم اردبیل در حمایت از تصویب FATF میگوید: "چرا به مردم دروغ میگویید و موافقان کلیات این لایحه را متهم به دروغپردازی و آنان را تهدید میکنید؟ این چه اخلاقی است؟ همه کشورهای جهان قوانینشان را با استانداردها و قوانین بینالمللی مطابقت میدهند، به جز ایران و کره شمالی. اجرای استانداردهای بینالمللی نیازمند تصویب قوانین منطبق با استانداردهای بانکی است. مخالفان عزیز توجه کنید، در شرایط سختی قرار داریم و چرا میخواهید شرایط کشور را سختتر کنید؟ بانکهای ایرانی اگر استاندارد CFT را رعایت کنند بانکهای طرف مقابل با بانکهای خارجی این استانداردهای را رعایت میکنند و خودمان با دست خودمان کانالهای مالی کشور را مسدود میکنیم. FATF یعنی رعایت حداقلهای مبارزه با تروریسم. این استانداردها دولتی نیست بلکه بنگاهی است که دولتهای کشورها نمیتوانند در آن هیچ دخالتی داشته باشند حالا اگر ما به این استانداردها بیتوجه باشیم نمیتوانیم با نظامات بانکی جهان ارتباط عالی داشته باشیم. پذیرش شروط FATF یعنی پذیرش استانداردهای جهانی برای مقابله با تروریسم. پیامدهای FATF برای جامعه تشریح نشده است. به مردم نگفتیم اگر به FATF نپیوندیم روابط بان کهای جهان حتی بانک های هند، چین، روسیه، سوریه و ترکیه با بانکهای ایران دچار مشکل می شود و دانشجو و تاجر برای افتتاح حساب در بانکهای خارجی مجبور به راستیآزمایی فرد متقاضی میشود که مشکلات عدیدهای برای ایرانیان خارج از کشور به وجود میآید."
FATF سند حقانیت ایران در جامعه بین¬الملل
بعد از اتمام این جنگ و جدال¬ها وقتی به FATF نگاه می¬کنیم؛ درمی-یابیم که این لایحه حتی اگر نتواند مشکلات اقتصادی ایران را حل کند، دستکم از بهانه¬گیری آمریکا برای ایجاد مشکلات بعدی جلوگیری می¬کند. به عبارت دیگر در روزهایی که اقتصاد ایران آماده مقابله با فاز دوم تحریم¬های آمریکا می¬شود، می¬توانیم امیدوار باشیم که عضویت ایران در FATF مانند مهری است که بار دیگر بر حقانیت ایران در جوامع بین¬المللی تاکید می¬کند. از سوی دیگر، بازار سرمایه که آیینه اقتصاد است نیز از این مهم تاثیر می¬پذیرد و شرکت¬های صادرکننده بورسی در صورتی که ایران در لیست سیاه FATF قرار بگیرد، توانایی ارتباط بانکی با جامعه بین¬المللی را برای جابه¬جایی ارز نخواهند داشت. بانک¬های بورسی نیز بدون حضور ایران در گروه FATF دچار مشکلات زیادی میشوند. همچنین بدون FATF سرمایه-گذاران خارجی برای ورود به بازار سرمایه ایران با موانع جدی روبه¬رو میشوند. با این توضیحات، می¬توان نتیجه گرفت که بورس و اقتصاد ایران از تصویب نشدن لایحه FATF در مجلس آسیب قابل توجهی میبیند.