به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از ایرنا، شاه میگوی دراز آب شیرین که یکی از محصولات دارای نام و نشان آذربایجان غربی در کشورهای مختلف دنیا به شمار می رود، جهت پرورش مدرن و صادرات محور به سرمایه گذاری و نقش آفرینی شرکت های دانش بنیان نیاز دارد.
به اعتقاد کارشناسان آبزی پروری، پهنه زندگی و پرورش شاه میگوی دراز آب شیرین از آناتولی تا دریای خزر است و این سخت پوست می تواند به عنوان اندیکاتور زیست محیطی عمل کند و پالایشگر باشد.
میزان تولید این آبزی که در دهه 1360 شمسی در منابع آبی ارس رهاسازی شده و خاستگاه آن تالاب انزلی است، در اوج برداشت ها حدود 270 تن به ثبت رسیده اما در زمان حاضر به 60 تن کاهش یافته است.
زیست این آبزی تابعی از درجه حرارت و شرایط اکو زیستی بوده و سه سال طول می کشد تا در شرایط عادی شاه میگو به 50 گرم که وزن صادراتی آن است، برسد.
هم اکنون شرکت های دارای پروانه در آذربایجان غربی نسبت به صید اقدام کرده و 90 درصد بسته بندی و فراوری آنها توسط یک شرکت محلی در پلدشت انجام می شود اما 2 شرکت نیز به صورت خصوصی در گیلان و البرز در فراوری، دسته بندی و بسته بندی بخش اندکی از آن نقش دارد.
میزگرد ایرنای آذربایجان غربی در خصوص چالش های پیش روی تولید و صادرات شاه میگوی دراز آب شیرین در دریاچه سد ارس با حضور مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی، رییس مرکز تحقیقات آرتمیا و جانوران آبزی کشور و یک کارشناس حوزه شیلات و آبزیان، ظرفیت اقتصادی این بخش جهت سرمایه گذاری را بیش از پیش مشخص می کند.

** صید غیرمجاز تهدیدی جدی برای ذخایر شاه میگو
مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی با بیان اینکه صید غیرمجاز تهدیدی جدی برای ذخایر شاه میگوی دراز آب شیرین است، گفت: ترویج صید مسوولانه مهمترین راهکار برای تقویت ذخایر و اشتغال پایدار این بخش در منطقه مرزی پلدشت محسوب می شود.
معصوم فصیح با اشاره به اینکه صید غیرمجاز تمامی برنامه های این بخش را تحت تاثیر قرار داده است، اضافه کرد: این امر موجب برهم خوردن اکوسیستم و شرایط زیستی شاه میگو می شود.
فصیح با اشاره به ذخایر مهمترین آبزی دریاچه پشت سد ارس، افزود: سالانه بین 60 تا 270 تن شاه میگو از منابع سد ارس صید می شود.
وی با بیان اینکه صید این محصولات بعد از پوست اندازی و ریزش مینیاتورها یا همان تخم ها صورت می گیرد، گفت: دست اندازی در زیستگاه شاه میگو و توراندازی در کف رودخانه ها موجب فرار این موجود باهوش از محل زیست خود می شود.
وی با اشاره به فعالیت شرکت های بهره بردار در این زمینه افزود: اغلب، شرکت های پروانه دار که دارای کد «EC یا گواهی استاندارد تطبیق محصول با معیارهای جهانی و کشورهای اروپایی برای صاردات» از سازمان دامپزشکی است، نسبت به صید این آبزیان ارزشمند اقدام می کنند.
مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی با اشاره به صادرات زنده این محصول، گفت: فراوری و دسته بندی این آبزی در کنار صید آن در شهرستان پلدشت انجام می شود و اگر وزن شاه میگوی صید شده زیر 50 گرم باشد، باید به منابع آبی بازگردانده شود.
وی با اشاره به مشکلات این حوزه اضافه کرد: از مسایل قابل ذکر این حوزه می توان به کمبود شرکت های صادراتی دارای کد صادراتی 'EC' اشاره کرد.
وی بیان کرد: شرکت های علاقه مند به فعالیت در این زمینه و فراوری مواد غذایی در صورت متقاضی بودن و تمایل به سرمایه گذاری می توانند وارد میدان شوند و دولت نیز از آنان حمایت می کند.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون 70 کارگر و صیاد بومی در این منطقه فعالیت می کنند و اشتغال زایی این بخش مربوط به بومیان منطقه است، افزود: شیلات آماده صدور مجوز برای تولید پودر ماهی است ولی متقاضیان آن را به صرفه نمی دانند.
وی مطالعات و تحقیقات را لازمه فعالیت در بخش شیلات عنوان و بیان کرد: موجودات حوضه آبریز خزر، قدرت سازگاری بیشتری در رودخانه های زیر حوضه دارند.
فصیح با بیان اینکه رهاسازی بدون زیرساخت های مطالعاتی آبزیان در منابع آبی موجب نابودی سیستم تولید می شود، گفت: در دهه 60 کپورها بدون مطالعه در هامون رها شد و اکوسیستم بهم خورد و شاه میگو نباید اینگونه رهاسازی شود.
وی افزود: شاه میگو را بعد از بررسی و مطالعه می توان در منابع دیگری از جمله سد ارس 2 و گیگاج و کرم آباد نیز رهاسازی کرد.
فصیح نداشتن دانش فنی کافی در تولید آبزیان را از مشکلات کشور بیان کرد و افزود: با توجه به نقش تکنولوژی های جدید در تولید آبزیان، پرورش در منابع بکر نیازمند دانش فنی و بیوتکنیک است که فعلا ما از آن محروم هستیم.
وی افزود: هم اکنون گروه شیلات در دانشگاه ارومیه و پیام نور فعال بوده و با دانشگاه ارومیه در پژوهشکده آبزی پروری کارهای مطلوبی انجام شده است.
فصیح ادامه داد: دانشگاه ارومیه بازوی علمی مناسبی در بحث شاه میگو و اصلاح نژاد ماهیان قزل آلا و در روش های پرورشی و تولید بوده و پایان نامه هایی نیز در این زمینه ارائه شده است.
وی گفت: در طول سال های اخیر در بحث های مختلف از جمله روش های بهینه سازی در تولید و اصلاح نژاد ماهیان قزل آلا همکاری های مستمری بین مدیریت شیلات استان و دانشگاه ارومیه صورت گرفته است.
وی با اشاره به مصرف کم آبزیان در استان اضافه کرد: مصرف شاه میگو به دلایل فرهنگی و حلیت در داخل کشور بسیار کم بوده و سرانه آبزیان در استان 6.5، کشور 10 و دنیا 20 کیلوگرم است.

** نیاز کشور به تحقیقات کاربردی در بخش شیلات و آبزیان
رییس مرکز تحقیقات آرتمیا و جانوران آبزی کشور با بیان اینکه تحقیقات کاربردی نیاز امروز این بخش در سطح کشور است، گفت: نیاز به یک دیدگاه وسیع تر و حمایتی برای کارهای پژوهشی احساس می شود تا کمک حال بخش اجرایی (شیلات و آبزیان) باشد.
علی نکوئی فر با اشاره به پرورش و بیوتکنیک شاه میگو افزود: این امر در استان انجام شده است ولی هر اقلیم برای خود ویژگی هایی دارد و نمی توان نسخه گیلان را در آذربایجان غربی پیچید.
وی اضافه کرد: کارهای پژوهشی و تحقیقاتی باید از حالت روزمرگی خارج شود و ترویجی، کاربردی و پایان نامه محور باشد؛ به گونه ای که کارهای تحقیقی به تحقیقی - ترویجی و سپس به سایت الگویی تبدیل شود.
نکوئی فر با تاکید بر اینکه کارگروهی باید تشکیل و تحقیقات مورد نیاز بخش شیلات نوشته شود، بیان کرد: تامین اعتبار چالش اصلی فعالیت های ترویجی و تحقیقاتی آبزی پروری است.
وی با بیان اینکه یکهزار گونه از سخت پوستان در استان وجود دارد که شاه میگو جزو این گونه هاست، ادامه داد: 12 درصد از سخت پوستانی که در رده شاه میگو قرار دارند، تجاری بوده و شاه میگوی دراز آب شیرین جزو این سخت پوستان است.
وی پهنه زندگی و پرورش این نوع شاه میگو را از آناتولی تا دریای خزر بیان کرد و گفت: شاه میگو می تواند به عنوان اندیکاتور زیستی محیطی عمل کند و پالایشگر باشد.
نکوئی فر بیان کرد: شاه میگوی دراز آب شیرین جزو سخت پوستان و آبزی سرد آبی می باشد و تکثیر آن در آب های سرد ممکن است.
وی اضافه کرد: شاه میگویی که در استان مورد بهره برداری قرار می گیرد در منابع آبی اکوسیستمی پرورش یافته است و این موضوع باید از شاه میگوی تولید شده در کشورهایی که از طریق سرمایه گذاری تجاری تولید و عرضه می شود، تفکیک شود.
نکوئی فر بیان کرد: در زمان حاضر تولید شاه میگو در کشور محدود به منابع آبی پشت سد ارس می باشد که وسعت آن 15 هزار هکتار است.
وی با اشاره به ضرورت تولید و سرمایه گذاری در این زمینه گفت: قانون تجارت محدودیتی برای سرمایه گذاران ندارد و هر فردی بتواند محصول را درست فراوری و صادر کند، برنده است.
رییس مرکز تحقیقات شیلات و آبزیان کشور افزود: صادرات شاه میگو یک پروسه تخصصی می باشد زیرا پس از دسته بندی و فراوری باید از نظر بهداشتی با قوانین صادرات اروپا مطابق باشد.
وی با بیان اینکه شرکت های بسته بندی فعال در این زمینه باید دارای کد 'EC' باشد، ادامه داد: شرکت های اندکی در استان دارای این کد است در حالی که شرکت های دنیا هم اکنون در حال ارتقای خود به کد 'EEC' هستند.
وی افزود: کشور ترکیه در دهه های قبل هر ساله 2 هزار تن شاه میگو تولید می کرد اما این میزان به علت طاعون شاه میگو در سال های گذشته به 50 تن رسید و هم اکنون در پی مدرنیزه کردن و پرورش آن در استخرهای خاکی و قفس در مناطق مستعد آب و هوایی است.
رییس مرکز تحقیقات شیلات و آبزیان کشور افزود: معرفی موجود زنده برای پرورش در یک محیط آبی از یک پروتکل بین المللی پیروی می کند.
نکوئی فر با بیان اینکه باید از نظر زیست محیطی این پروتکل رعایت شود، گفت: موجود زنده در یک قرنطینه در کنار محیط اصلی باید نگهداری شود تا زنجیره های غذایی آن مشخص و زاد و ولد آن در طولانی مدت روی آبزیان آن بررسی شود.
این محقق افزود: برخی گونه ها مخاطره ساز هستند و اگر بدون مطالعه رهاسازی شوند، می توانند خسارت های جبران ناپذیری به بار آورند.
وی با بیان اینکه بازارهای اروپایی، شاه میگوی وحشی تولید شده در آب های بکر را می طلبد، گفت: آمریکا بزرگترین تولید کننده شاه میگو از گونه های دیگر می باشد و این کشور شاه میگو را در طول ایام سال به انواع مختلف فراوری و عرضه می کند اما ایران گونه منحصر به فرد خود را داراست.

** کمبود تکنولوژی و مراکز فراوری چالش پیش روی تولید
کارشناس حوزه شیلات و آبزیان آذربایجان غربی نیز در این میزگرد گفت: در حالی که شاه میگوی دراز آب شیرین پشت دریاچه سد ارس مشتری های خاص خود را در دنیا داراست، کمبود تکنولوژی و مراکز فراوری از چالش های پیش رو در تولید مداوم و نامحدود آن محسوب می شود.
ایرج سلیمی بیان کرد: بازارهای جهانی به ویژه اروپا جزو متقاضیان مستمر شاه میگوی تولیدی در آب های شیرین استان هستند و این ظرفیت اقتصادی صادرات محور، افزایش تولید را می طلبد.
وی گفت: باید بستر برای توسعه فعالیت های صید و صیادی در این زمینه افزایش یابد زیرا این آبزی با اکوسیستم موجود در استان سازگار شده و برند آن به نام آذربایجان غربی در کل کشور ثبت شده است.
سلیمی با اشاره به کاهش صادرات استان از 270 تن در دهه های قبل به 30 تن در سال 1396 ادامه داد: در سال گذشته وضعیت نامناسبی در بازارهای جهانی برای کشور در این زمینه گزارش شد و اجازه صید بیشتر داده نشد.
وی با بیان اینکه قبل از سال 1393 بخش عظیمی از صادرات توسط شرکت های غیربومی به کشورهای اروپایی انجام می شد، افزود: بیش از 90 درصد صادرات امسال توسط شرکت های بومی انجام می شود.
وی با اشاره به نقش انجام مطالعات در برداشت از ذخایر شاه میگوی استان، گفت: دریاچه 15 هزار هکتاری پشت سد ارس از ظرفیت فراوری بسیار بالایی برخوردار است ولی نسخه های تجویز شده باید کارشناسی شده باشد.
این کارشناس بیان کرد: بر اساس مطالعات انجام شده از سال 1390 تا 1396، شاه میگو با وزن کمتر از 50 گرم باید صید نشود و صید بیش از 80 تن نیز در زمان حاضر به ذخایر لطمه وارد می کند.
وی با ارزیابی فعالیت های کشور ترکیه در زمینه تولید شاه میگو، گفت: ترکیه به مدت 10 سال از بازارهای جهانی به خاطر طاعون شاه میگو حذف شده بود و از سال 1393 حضوری دوباره و مضاعف در بازارهای جهانی پیدا کرده است زیرا دولت حمایت جدی از مراکز تولید دارد.
سلیمی با بیان اینکه این موجود باید به صورت زنده صادر شود، گفت: شاه میگو در خارج از فصل صید به صورت فراوری شده ارائه می شود و آذربایجان غربی در خارج از فصل صید به دلیل بالا بودن هزینه های تولید نمی تواند از نظر قیمت با سایر تولیدکنندگان رقابت کند.
این کارشناس با اشاره به اینکه صادرات شاه میگوی دراز آب شیرین هوایی بوده و صادرات زمینی فقط از مرز ارمنستان صورت می گیرد، گفت: در صادرات شاه میگوی دراز آب شیرین هزینه حمل و نقل برای هر کیلوگرم 12 هزار تومان است.
وی درباره بازارهای داخلی این محصول نیز گفت: در سال های 1373 و 1374 که شرکت های غیربومی وارد عرصه تولید شدند این محصول را با برند ایرانی موجود به اروپا معرفی کردند؛ با وجود تقاضای بالا برای این محصول در اروپا، تقاضای چندانی در داخل کشور برای شاه میگو وجود ندارد.
سلیمی با اشاره به اینکه در بازارهای اروپایی از جمله روسیه و ارمنستان تقاضای بسیاری برای این محصول است، افزود: برداشت بی رویه و بدون مطالعه، شیوه های غلط صید و صیادی و صید غیرمجاز از علل کاهش ذخایر است.
این کارشناس افزود: گزارش ها و بررسی ها بیانگر این است که جمهوری خودمختار نخجوان که در طرف دیگر این دریاچه قرار دارد، در زمینه بهسازی ذخایر هیچ اقدامی انجام نمی دهد.
هر شاه میگوی دراز آب شیرین پشت سد ارس سه سال طول می کشد تا در منابع به وزن عادی 50 گرم برای عرضه در بازار برسد و هر کیلوگرم آن به قیمت 10 تا 13 یورو صادر می شود.
زمان ممنوعه برای صید شاه میگوی دراز آب شیرین در دریاچه پشت سد ارس از آبان تا اوایل خرداد است.