عصر بازار- جمله «ارج نامی که می‌شناسید و به آن اطمینان دارید» همواره در گوش مردم مانده است اما چگونه مردم به این نام که کالاهای خانگی می‌ساخت اطمینان کردند و چگونه ارج توانست روز‌به‌روز نامی آشنا در زندگی و خانه‌های مردم شود؟
به گزارش پایگاه خبری «عصربازار» به نقل از اقتصادنیوز، جمله «ارج نامی که می‌شناسید و به آن اطمینان دارید» همواره در گوش مردم مانده است اما چگونه مردم به این نام که کالاهای خانگی می‌ساخت اطمینان کردند و چگونه ارج توانست روز‌به‌روز نامی آشنا در زندگی و خانه‌های مردم شود؟
کارخانه ارج از همان شروع، کار را اصولی آغاز کرد؛ انتخاب نام ارج توسط خلیل ارجمند، بنیانگذار کارخانه ارج، هم شکل و هم محتوا داشت، برخی نیز آن را سه حرف اول نام فامیل بنیانگذار آن می‌دانند، برخی نیز سه حرف اول سه کارکرد اصلی کارخانه ارج یعنی آهنگری، ریخته‌گری و جوشکاری. اما مقام و اعتبار واقعی ارج با محتوای مردمی کارش آغاز شد. خلیل ارجمند شاگرد ممتازی، در میان اولین بورسیه‌های خارج از کشور بود که در سال 1308 به فرانسه اعزام شد و از نخستین دانش‌آموختگان اروپا و فارغ‌التحصیل دانشکده مهندسی سانترال پاریس بود.
علی اصغر سعیدی، جامعه‌شناس با بیان این مقدمه تحلیل خود را این گونه ادامه داده است:
بعد از بازگشت سال‌ها در دانشکده فنی دانشگاه تهران تدریس کرد. او از نسل بعد از انقلاب مشروطیت بود که با دیدن پیشرفت‌های غرب در آرزوی ترقی کشور خود بودند. بعد از پایان خدمت نظام وظیفه در سال 1316 کارخانه ارج را تاسیس کرد و تا زمان مرگ ناگهانی‌اش در سال 1323 خدمات مختلفی به مردم، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف کرد.
اولین کارهای ارج بر اساس گرفتن سفارش‌های صنعتی بود. در زمان جنگ جهانی دوم که قیمت لاستیک ماشین به دلیل توقف وارداتش بسیار بالا رفته بود، اقدام به ساخت لاستیک در کارخانه‌اش کرد. اما مهم‌ترین و مردمی‌ترین کار مربوط بود به ساخت رختشویخانه در جنوب تهران. در سال‌های دهه 1320 مردم جنوب تهران از نعمت لوله‌کشی آب محروم بودند در حالی که تمامی آب‌های شمال تهران به جنوب می‌رفت. وقتی مهندس ارجمند اولین چاه را ساخت با شادی مردم روبه‌رو شد، گویی معجزه‌ای رخ داده است.
پمپ‌های برقی را در چاه‌هایی به عمق سه تا 60 متر کار می‌گذاشت تا مردم از آن استفاده کنند. محل کارخانه‌اش ابتدا در خیابان سی متری نظامی بود. بعد به خیابان شوش رفتند. در سال 1323 هنگام بازدید یکی از این چاه‌ها، کابلی که او را به ته چاه برای بازدید از پمپ برقی می‌برد پاره شد و بر اثر برخورد سرش با دیواره چاه درگذشت. روایت می‌کنند که تشییع جنازه‌اش در خیابان تخت جمشید (آیت‌الله طالقانی) که هنوز آسفالت نشده بود با شرکت ده‌ها هزار نفر برگزار شد و مهندس بازرگان نیز در مراسم ختم او از خدماتش تجلیل کرد. در واقع در همین مدت کوتاه فعالیت، کار مهندسی را چنان مهم نشان داد که در میان فامیل و جامعه آن زمان به بعد بسیاری از جوانان آرزوی مهندس شدن داشتند. او وصیت کرده بود تا از بخشی از اموالش صندوق تعاونی برای دانشجویان دانشکده فنی تاسیس کنند.
این شروع مردمی کارخانه ارج بود. تا سال 1330 این کارخانه فعالیت چشمگیری نداشت علت اصلی نیز این بود که نه پدرش، رحیم ارجمند، صنعتگر بود و نه برادرانش به سن کار رسیده بودند. دوره دوم فعالیت‌های ارج از سال 1327 شروع شد، در سال 1330 مهندس اسکندر ارجمند به کارخانه پیوست و درسال 1332 مهندس سیاوش ارجمند از آلمان بازگشت و در ارج شریک شد و دوره سوم فعالیت ارج با مدیریت او آغاز شد. او که فارغ‌التحصیل مهندسی الکترونیک، فشار قوی از آلمان بود و دوره یک‌ساله کارآموزی‌اش را نیز در زیمنس طی کرده بود با استفاده از دانش برخی مهندسان دیگر از جمله مهندس سریوژا مارکاریان کارخانه ارج را در مسیر توسعه قرار داد. در دهه 1330 تولیدات مختلفی از جمله بخاری ارج از تولیدات ماندگار بود، به‌ویژه ساخت صندلی تاشو که سبک زندگی مردم را تغییر داد و جای صندلی‌های چوبی لهستانی را گرفت.
اما هنوز به معنای واقعی ارج به خط تولید انبوه وارد نشده بود و کارخانه هم سفارش می‌گرفت و هم تولیدات مختلفی می‌کرد. مهندس ارجمند تعریف می‌کند که اولین محصول خانگی ارج به معنای تولید انبوه در سال 1338 تولید شد. او در مسافرتی که به آریزونای آمریکا کرد به کالایی برخورد که به سادگی می‌توانست درجه حرارت را تا بیش از 10 درجه کم کند. کولر آبی ارج بر اساس این محصول ساخته شد. ساخت انواع آن از جمله مدل پرتابل امکان استفاده تمامی گروه‌ها با درآمدهای مختلف و در مکان‌های مختلف را فراهم کرد. این تحولی در خانه‌ها و آسایش مردم بود و بیشتر برند ارج را مردمی کرد و رابطه طولانی‌مدتی را با مردم برقرار کرد، یعنی همان چیزی که برند شدن نیاز داشت. با ورود کولرهای برقی در سال‌های اخیر، هنوز کولر آبی هم برای تولیدکننده به صرفه است و تقریباً صد درصد تولید داخلی است و هم برای مصرف‌کننده.
کارخانه ارج با شروع نهضت صنعتی شدن شروع به تولید یخچال برقی کرد. تولید یخچال در سال 1341 کاملاً تصادفی رخ داد. در مسافرتی که مهندس ارجمند به دانمارک کرد هدفش بازدید از کارخانه‌ای برای تولید ظرفشویی آشپزخانه بود و به توافق نهایی هم نزدیک شده بودند اما با بازدید از کارخانه یخچال‌سازی نظرش عوض شد و ساخت یخچال را آغاز کرد. شاید به جرات بتوان گفت بیشتر تحولات صنعتی در ایران با همین جهان‌دیدگی‌ها شروع شده بود. یک سال بعد آبگرمکن برقی 50 گالنی ساخته ارج به بازار آمد. اگرچه مهندس رهنما در کارخانه پلار اصفهان قبلاً آن را می‌ساخت، اما تولید آن توسط ارج به توسعه بهداشت شخصی مردم و افول خزینه و حمام‌های عمومی که عامل شیوع بسیاری بیماری‌ها بود کمک شایانی کرد.
ارج در سال 1343 از خیابان شوش به جاده کرج منتقل شد تا فصل جدیدی در تولیدات انبوه آن آغاز شود. در سال 1344 قرارداد همکاری با کارخانه کلویناتور بسته شد و در حقیقت نظام فوردیسم و تیلوریسم، یعنی مدیریت علمی و صنعتی بر اساس زمان‌سنجی و تقسیم کار به مقیاس‌های قابل اندازه‌گیری، با هدف افزایش بهره‌وری نخستین بار در این کارخانه آغاز شد و بعد با شروع کار کامپیوتر با همکاری IBM ادامه پیدا کرد. تا سال 1344 کارخانه ارج وسیع‌تر و سرمایه‌اش دوبرابر شد و وقتی در سال 1345جشن سی‌امین سالگرد ارج را در هتل ونک می‌گرفتند آوازه‌اش از طریق فروش محصولات در نمایندگی‌ها به بیشتر خانه‌ها رفته بود، حتی در برخی کشورهای خلیج‌فارس.
در همین سال‌ها شروع همکاری فنی با شرکت تاپان در افزایش بهره‌وری شرکت نقش مهمی داشت. در سال 1348 در نمایشگاه صنعتی مسکو شرکت کرد. عالیخانی وزیر اقتصاد تعریف می‌کند که وقتی یخچال ارج را به یکی از وزرای شوروی هدیه دادم چقدر خوشحال شد. انعقاد قرارداد همکاری با زانوسی شروع مرحله‌ای بود تا در سال 1349 شروع به تولید ماشین لباسشویی کند. با استخدام کارگران بیشتر رفاه کارگران هم مورد توجه قرار گرفت و در همین سال ساخت آپارتمان‌های کارگران شروع شد. در سال 1350 با انتخاب منوچهر گودرزی به عنوان مدیر عامل ارج به تثبیت خود در داخل رسیده بود و گرفتن سهمی در بازارهای بین‌المللی را در چشم انداز داشت، زیرا یک سال بعد قراردادی با شرکت بوزالن جهت کنترل تولید با کامپیوتر (کاتا) بست. شاید بتوان گفت در سال 54 تبدیل شرکت به سهامی عام و ورود در بورس سهام تهران که اقدامی دستوری بود تا اندازه‌ای انگیزه‌ها برای پیشرفت را کاهش داد اما رقابتی که برای گرفتن سهم بیشتری از بازار عمدتاً بین ارج، آزمایش، جنرال و بعداً در سال‌های اول دهه 50، با ورود محصولات خارجی شروع شده بود اجازه نمی‌داد شرکت‌ها جز به پیشرفت فکر کنند. بنابر‌این، ارج در شیراز زمینی خرید تا کارخانه دومش را در آنجا تاسیس کند. تا سال وقوع انقلاب، ارج تعداد کارکنانش را به نزدیک سه هزار نفر افزایش داد ضمن اینکه ده‌ها هزار نفر از تعمیر و فروش محصولاتش زندگی می‌کردند.
ارج در سال 1358 مشمول قانون حفاظت از صنایع نشد اما بعداً با ناآرامی‌های کارگری که نیروهای سیاسی چپ تندرو در آن ایجاد کردند تحت مدیریت سازمان صنایع قرار گرفت و دوره افول خود را آغاز کرد. اما اگرچه در هفته گذشته اعلام شد تعطیل شده است می‌توان به جرات گفت که شرکت‌هایی که در میان مردم چنین جایی بازکرده‌اند و از آغاز به مسوولیت اجتماعی خود واقف بوده‌اند، بخشی از زندگی مردم، خاطرات افراد و خانواده‌ها شده‌اند و جزیی از میراث صنعتی و فرهنگی این جامعه هستند و اگر به بخش خصوصی توانمندی سپرده شوند همین میراث می‌تواند به سرعت موجب احیای آن شود.
